Μπούνα τζούα ντι ανάλτου μούντσι (Καλημέρα από τα ψηλά βουνά)

Ήταν Δευτέρα 4 Σεπτεμβρίου 2023, όταν έπεσαν οι πρώτες ψιχάλες, αναδύοντας το γήινο άρωμα της βροχής μετά από μέρες ανομβρίας. Καλοκαιρινή μπόρα θα είναι σκέφτηκαν οι λιγοστοί κάτοικοι, ηλικιωμένοι στην πλειοψηφία τους, στα ορεινά χωριά της Πίνδου. Μα η φύση είχε άλλα σχέδια. Σύντομα η πραγματικότητα ξεπέρασε την φαντασία. Οι λιγοστοί ηλικιωμένοι κάτοικοι, έγιναν μάρτυρες ενός φαινομένου που δεν είχε προηγούμενο. Σε λίγες ώρες, η ψιλή βροχή έγινε καταιγίδα, και σύντομα η καταιγίδα πήρε τη μορφή ενός οργισμένου ποταμού από τον ουρανό. Το νερό έπεφτε με μανία, τόσο που θα ορκιζόταν κανείς πως τα σύννεφα είχαν ανοίξει τις πύλες τους για να ξεβράσουν όλη τους τη δύναμη. Τα ρυάκια που κελάρυζαν ήρεμα, έγιναν χείμαρροι ορμητικοί που παρέσερναν τα πάντα. Ποτάμια λάσπης και φερτών υλικών σάρωναν στο πέρασμά τους ό,τι βρισκόταν μπροστά τους: κορμούς, δέντρα αιωνόβια, ακόμα και μηχανήματα έργου παραδόθηκαν ανίσχυρα στη δύναμη του νερού. Το θέαμα απόκοσμο, το βουητό ανατριχιαστικό, μια διαρκής κραυγή που έμοιαζε να βγαίνει από τα ίδια τα σπλάχνα της γης. Τα βουνά πονούσαν, αγκομαχούσε ολάκερη η φύση. Δύο μέρες αργότερα τίποτα δεν ήταν το ίδιο.

Στα βουνά της Πίνδου, η φύση έχει αποδείξει για άλλη μια φορά πως είναι ο απόλυτος κυρίαρχος. Ανεβαίνοντας από την Καλαμπάκα, περνώντας το πέρασμα της Κιάτρα Μπράστα προσπαθείς να συνειδητοποιήσεις αν αυτό που βλέπειςείναι πραγματικότητα ή εφιάλτης. Κατεβαίνοντας για τα χωριά Στεφάνι, Δολιανά και Κρανιά, αντικρίζεις μια από τις μεγαλύτερες καταστροφές στο οδικό δίκτυο, στην ορεινή Ελλάδα. Η ίδια κατάσταση και στην ανατολική πλευρά του βουνού. Ανηφορίζοντας για Κλεινό, Γλυκομηλιά και Παλαιοχώρι νιώθεις δεν έχεις ξαναβρεθεί εκεί. Η έκταση της περιοχής που έχει υποστεί καταστροφές και κοσμογονικές αλλαγές είναι αδύνατον να αποτυπωθεί σε χάρτη ευκρινούς κλίμακας.

Η καταστροφή δεν περιγράφεται με λόγια. Κανένα κείμενο, καμία φωτογραφία δεν μπορεί να αποτυπώσει το μέγεθος της συμφοράς. Σε κάποια σημεία δεν υπάρχει ούτε το παραμικρό ίχνος οδικού δικτύου. Υποδομές καταστραμμένες. Οι δρόμοι έγιναν ποτάμια, γέφυρες και γραφικά γεφυράκια αφανισμένα. Κολώνες ΔΕΗ και ΟΤΕ σπασμένες λες και ήταν οδοντογλυφίδες. Κατολισθήσεις παντού. Βράχοι γιγαντιαίοι είχαν αποκολληθεί από τις πλαγιές και κείτονταν σαν γκρίζοι γίγαντες, στοιχειώνοντας το τοπίο. Πηγές εξαφανίστηκαν. Τεράστια έλατα πεσμένα με τις ρίζες να αιωρούνται προκαλώντας δέος. Σπίτια ξεθεμελιώθηκαν, χωράφια με καλλιέργειες έγιναν βορά στην μανία των χειμάρρων. Αλλοτινές δασωμένες εκτάσεις αποτελούν τμήμα της κοίτης. Μιας κοίτης που απέκτησε τεράστιες διαστάσεις. Ο αφανισμός κάθε είδους βλάστησης της αποδίδει ακόμη μεγαλύτερο μέγεθος προσδίδοντάς της σεληνιακή όψη. Η επόμενη καταγραφή από το Google earth θα δείξει μια κοσμογονική αλλαγή!

Δυο μέρες μετά το πέρασμα του Daniel, παντού καταστροφή. Και οι άνθρωποι? Υλοτόμοι έχασαν χιλιάδες κυβικά μέτρα ξυλείας στα ορμητικά νερά. Χάθηκαν περιουσίες, τουριστικές επιχειρήσεις σημεία αναφοράς της όλης αναπτυξιακής προσπάθειας της περιοχής, έμειναν χωρίς πρόσβαση. Παντού απόγνωση. Ακόμη και οι γηραιότεροι δεν θυμούνται τις περιοχές της Πίνδου που ο Daniel χτύπησε ανελέητα, σε τέτοια κατάσταση. Πριν 100 χρόνια υπήρχε έστω μια υποτυπώδης πρόσβαση, έστω ένα δίκτυο μονοπατιών. Τώρα δεν υπάρχει τίποτα απολύτως. Ούτε δρόμος, ούτε ηλεκτρικό, ούτε τηλέφωνο, ούτε νερό. Κυριολεκτικά τίποτα απολύτως. Τις επόμενες μέρες, εμφιαλωμένο νερό, φάρμακα, είδη διατροφής και καθαριότητας και άλλα χρειαζούμενα, φτάνουν με ελικόπτερο στους απρόσιτους με άλλον τρόπο οικισμούς. Πόσο όμως? Κάτι πρέπει να γίνει. Ο τόπος μας, τα χωριά μας, τα βουνά μας, η ζωή μας ολάκερη που άλλαξε. Αυτός ο τόπος, αυτά τα βουνά, αυτά τα χωριά, δεν είναι απλά γεωγραφικά σημεία στον χάρτη. Είναι η ψυχή μας, το σημείο αναφοράς και η ιστορία μας.

Έναν χρόνο μετά…

Έκλεισε ένας χρόνος και πλέον από εκείνες τις σκοτεινές μέρες της καταστροφής. Ο χρόνος, που υποτίθεται ότι γιατρεύει πληγές, μοιάζει εδώ να έχει σταματήσει. Πέρασαν τόσοι μήνες από τη θεομηνία, και καθώς ανηφορίζεις στην Πίνδο, δεν μπορείς παρά να λυπάσαι, να βουρκώνεις, να εξοργίζεσαι. Η αδιαφορία και η αναλγησία των αρμόδιων αυτής της χώρας είναι πιο επώδυνες από τις ίδιες τις φυσικές καταστροφές. Λίγα πράγματα έγιναν. Οι δρόμοι, οι αρτηρίες που ενώνουν τη ζωή με την ελπίδα, παραμένουν κατεστραμμένοι. Μια μερική αποκατάσταση για όσους διαθέτουν αγροτικά αυτοκίνητα ή 4×4 δεν αρκεί. Τα απλά Ι.Χ. κινδυνεύουν να μείνουν πίσω, όπως και οι ζωές των ανθρώπων.

Και σαν να μην έφτανε αυτό, ακούσαμε ταπεινωτικές απαντήσεις από εκείνους που θα έπρεπε να φροντίζουν: «Γιατί μένετε εδώ και δεν φεύγετε;» και «Δρόμο έχετε. Αυτός είναι ο δρόμος σας». Δρόμοι δεν υπάρχουν. Υπάρχει όμως κάτι βαθύτερο: η σύνδεση με τον τόπο, που δεν μετριέται σε άσφαλτο και υποδομές. Εδώ είναι ο τόπος μας. Το ησυχαστήριό μας. Οι αναμνήσεις μας. Το αποκούμπι μας αν αξιωθούμε να γεράσουμε.

Εικόνα 15. Ο δρόμος μας… Οι σωλήνες από κάποιο υδροηλεκτρικό που δεν έγινε, μεταφέρθηκαν δεκάδες χιλιόμετρα μακριά από την θέση που βρισκόταν.

Εικόνα 16. Και αυτός δρόμος μας είναι….

Εικόνα 17. Και ο Θεός να βάλει το χέρι του μη και κυλήσει κάποια πέτρα την στιγμή που περνάμε από τον δρόμο μας δίπλα – δίπλα στον χείμαρρο….

Τούτη η μεριά της Πίνδου έχει μια ιδιαιτερότητα που σου κόβει την ανάσα. Η ανέγγιχτη φύση με τα ατελείωτα δάση σε όλους τους τόνους του πράσινου, τις πηγές δύο ποταμών (Αχελώου στα δυτικά και Πηνειού στα ανατολικά), τα βοσκοτόπια των μετακινούμενων κτηνοτρόφων (με Υπουργική Απόφαση, εγκρίθηκε η εγγραφή του στοιχείου με τίτλο “Μετακινούμενη Κτηνοτροφία” στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς), τα αρχιτεκτονικά μνημεία, τα πέτρινα γεφύρια και τις βρύσες, σε συνδυασμό με τους αυθεντικούς και δοτικούς ανθρώπους, τις προφορικές παραδόσεις και εκφράσεις, τις γνώσεις για τα βότανα, τις πρακτικές που αφορούν τη φύση, τα πανηγύρια, τις θρησκευτικές τελετές και εκδηλώσεις, δημιουργούν ένα τοπίο μοναδικό. Δεν είναι τυχαίο ότι η περιοχή διέπεται από καθεστώς προστασίας. Τούτη η μεριά της Πίνδου πρέπει να αποκαταστήσει τις πληγές της. Τσι πατσίμ, πατσίμ, τσι βα πατσίμ νου στιμ (Τι πάθαμε, πάθαμε, τι θα πάθουμε, δεν ξέρουμε) λένε στην βλάχικη ντοπιολαλιά.

Είναι βέβαιο ότι θα πάθουν τα βουνά, θα πάθει όμως και ο κάμπος αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα. Αν η πολιτεία δεν μεριμνήσει ώστε τα βουνά να μείνουν στα βουνά. Τόνοι φερτών υλικών, χώρια των κοσμογονικών αλλαγών που επέφεραν στα ορεινά, κατέκλυσαν και ανύψωσαν τις κοίτες των ποταμών στις πεδινές περιοχές, με αποτέλεσμα να πλημμυρήσει ο κάμπος.

Τα βουνά πάντα έσωσαν την Ελλάδα. Τώρα, όμως, είναι τα βουνά που χρειάζονται σωτηρία. Σώστε τα βουνά λοιπόν για να σωθεί η Ελλάδα. Η ερημοποίηση παραθαλάσσιων περιοχών είναι προ των πυλών. Ορατή σε πολλές περιπτώσεις. Όπως είπε και ο Χρόνης Μίσσιος «πάρτε τα βουνά, ξαναγυρίστε στα χωριά σας, ξαναγυρίστε στη γη! Ξαναεποικήστε την Ελλάδα!». Πρέπει να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για να ανθίσει ξανά η ζωή στα ορεινά. Η πληθώρα μνημείων, εκκλησιών, μοναστηριών, γεφυριών και παραδοσιακών οικισμών είναι αδιάψευστος μάρτυρας μιας πλούσιας ιστορικής και πολιτιστικής παράδοσης και μιας ενεργής κοινωνίας που δυστυχώς με το πέρασμα των δεκαετιών ακολουθεί φθίνουσα πορεία. Η οικονομική κρίση, η φυγή των νέων και η απουσία ανάπτυξης είναι εμφανής. Τα χωριά της Πίνδου κατοικούνται κατά τους θερινούς μήνες όλο και λιγότερο, με τους ελάχιστους γηραιούς μόνιμους κατοίκους να μοιάζουν με ακρίτες. Το μοντέλο της νομαδικής κτηνοτροφίας που κατά τους θερινούς μήνες ανεβάζει τα ζώα και τους χειμερινούς κατεβαίνει για χειμαδιά στα πεδινά είναι συνεχώς μειούμενο. Εξαιτίας της εσωτερικής μετανάστευσης, ο πληθυσμός συρρικνώθηκε και γέρασε. Αντί για την περίφημη αποκέντρωση, το πρόγραμμα «Καλλικράτης» οδήγησε στην κατάρρευση των τοπικών κοινωνιών με ολέθριες επιπτώσεις για το κοινωνικό σύνολο. Για να υπάρχει αύριο, για να ανατραπεί η καθοδική πορεία, για να αποφευχθεί η εγκατάλειψη, για να έχουν τα χωριά της Πίνδου προοπτική και ελπίδες, πρέπει να γίνουν οργανωμένες αυτόνομες κοινότητες. Να δημιουργηθούν οι ανάλογες υποδομές. Να υπάρχουν προοπτικές για τους νέους ανθρώπους. Να κατοικηθούν μόνιμα.  Τα δύσκολα εγχειρήματα θέλουν όραμα, μεράκι και δουλειά και προϋποθέτουν υποδομές που σήμερα δεν υπάρχουν. Χωρίς μόνιμους κατοίκους όμως δεν θα υπάρξουν ποτέ.

Εικόνα 18. Υπάρχει άραγε ελπίδα? Μπορεί να αναστραφεί η κατάσταση? Μπορεί κάποιος να αξιολογήσει πέρα από την περιβαλλοντική αξία, την οικονομική αξία των ορεινών περιοχών? Ποιος έχει την ευθύνη? Φωτογραφία: Γεώργιος Μπαρμπαρούσης, Οκτώβριος 2024.

Η αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής και ο παραγόμενος πλούτος θα οδηγήσουν στις υποδομές και στους μόνιμους κατοίκους. Μια βιώσιμη και δυναμική πολιτική, βασιζόμενη σε στόχους και όραμα, μια πολιτική που θα έφερνε ανθρώπους και θέσεις εργασίας στον ορεινό όγκο, που θα δημιουργούσε συνθήκες μονιμότητας και θα εξασφάλιζε συνθήκες καλής διαβίωσης, που θα συνδύαζε την κατοίκηση και την ανάταση της περιοχής, θα μπορούσε να περιλαμβάνει:

Έργα ορεινής υδρονομίας: Θωράκιση του μέλλοντος μας

Η ανάγκη για έργα ορεινής υδρονομίας είναι πλέον επιτακτική. Αποτελούν την πιο κρίσιμη παρέμβαση για την αποκατάσταση της ισορροπίας σε μια περιοχή που έχει πληγεί βαθιά από τη μανία της φύσης. Οι χείμαρροι της Πίνδου, που μετέφεραν τόνους χειμαρρολάβας και φερτών υλικών, και οι εκτεταμένες κατολισθήσεις είναι το ζωντανό παράδειγμα του τι συμβαίνει όταν αγνοούμε τη δύναμη της φύσης και παραμελούμε την προληπτική θωράκιση. Μόνο μέσω συντονισμένων έργων θα σταματήσει το φαινόμενο της ανεξέλεγκτης παράσυρσης υλικών και θα αποτραπεί η άτακτη απόθεση τους στις πεδινές περιοχές.

Η θωράκιση των ορεινών λεκανών είναι ζωτικής σημασίας. Αποτελεί την ασπίδα που προστατεύει τον πεδινό παραγωγικό κάμπο και τις πόλεις της Θεσσαλίας από καταστροφές. Χωρίς τη συγκράτηση των φερτών υλών στα ορεινά, κανένα έργο στα πεδινά δεν μπορεί να αποδώσει. Δεν αρκεί να επενδύουμε σε αποσπασματικές παρεμβάσεις. Η πραγματική προστασία απαιτεί μια συνολική στρατηγική που θα ξεκινά από την πηγή του προβλήματος: τα ορεινά.

Πρέπει επιτέλους να συνειδητοποιήσουμε ότι η φύση δεν ελέγχεται. Δεν μπορούμε να την υποτάξουμε, αλλά μπορούμε να μάθουμε να σεβόμαστε τη δύναμη της και να εργαζόμαστε μαζί της. Τα έργα ορεινής υδρονομίας είναι ένας τρόπος να μετριάσουμε την ένταση των φαινομένων και να μειώσουμε τις επιπτώσεις τους. Παράλληλα, η αναζωογόνηση της ζωής στα ορεινά θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για τη διατήρηση μιας φυσικής ισορροπίας που λείπει σήμερα. Οι μόνιμοι κάτοικοι μπορούν να λειτουργήσουν ως φύλακες της φύσης, συμβάλλοντας στη σωστή διαχείριση των φυσικών πόρων και στην ανάταση της περιοχής.

Τα έργα διευθέτησης των ορεινών ρευμάτων δεν είναι πολυτέλεια. Είναι βασική υποδομή που πρέπει να αντιμετωπιστεί με τη δέουσα σοβαρότητα. Μόνο με την κατασκευή ορεινών υδρονομικών έργων θα προστατευθούν οι υποδομές στις πεδινές περιοχές από τη διάβρωση και τις πλημμύρες. Ένας συνδυασμός τεχνικών και φυτοτεχνικών παρεμβάσεων μπορεί να αποτρέψει την επανάληψη φαινομένων σαν αυτά που έφερε ο Daniel, να ρυθμίσει την πορεία και τη συμπεριφορά των υδάτων, να εμπλουτίσει τον υπόγειο υδροφορέα και να ενισχύσει τη φυσική αποθήκευση της απορροής.

Τα οφέλη των στοχευμένων ενεργειών διευθέτησης ορεινών ρευμάτων είναι πολλαπλά και μακροπρόθεσμα. Όχι μόνο συμβάλλουν στην προστασία των εδαφών και των υδάτινων πόρων, αλλά και στην ευρύτερη υδατική οικονομία. Παρά το υψηλό οικονομικό κόστος, η επένδυση σε αυτά τα έργα είναι μια επένδυση στο περιβάλλον, στην ανθεκτικότητα των τοπικών κοινωνιών και στη διασφάλιση του μέλλοντος μας. Ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος στην ποιότητα ζωής, την οικονομία και την κοινωνία είναι αδιαμφισβήτητος. Είναι ώρα να δράσουμε, όχι μόνο για την Πίνδο, αλλά για όλους μας.

Αποκατάσταση όλων των ζημιών που προκάλεσε ο Ντάνιελ στο οδικό δίκτυο

Η αποκατάσταση του οδικού δικτύου είναι μια κρίσιμη προτεραιότητα, που πρέπει να σχεδιαστεί με γνώμονα την κλιματική αλλαγή και την αυξανόμενη συχνότητα των έντονων καιρικών φαινομένων. Δεν είναι δυνατόν υποδομές που κατασκευάστηκαν πρόσφατα να αφανίστηκαν, ενώ τοιχία και κατασκευές που φτιάχτηκαν από πέτρα πριν από δεκαετίες παραμένουν όρθια. Αυτές οι κατασκευές αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες της ανθεκτικότητας του τότε, της σοφίας και της μεθοδολογίας των ανθρώπων που εργάζονταν με τα μέσα της εποχής τους. Ίσως να είναι και μαρτυρία της έννοιας της ευθύνης που έφεραν οι αρμόδιοι εκείνης της περιόδου.

Η αποκατάσταση πρέπει να περιλαμβάνει όχι μόνο την ανακατασκευή των κατεστραμμένων υποδομών αλλά και την αναβάθμισή τους. Είναι απαραίτητο να αξιοποιηθούν σύγχρονες μεθοδολογίες κατασκευής, οι οποίες να συνδυάζουν την τεχνολογία με την παραδοσιακή γνώση. Για παράδειγμα, η χρήση φυσικών υλικών όπως η πέτρα μπορεί να ενισχύσει τη σταθερότητα των κατασκευών, ενώ η ενσωμάτωση πρακτικών βιώσιμης μηχανικής μπορεί να εξασφαλίσει την καλύτερη προσαρμογή στις μελλοντικές κλιματικές προκλήσεις.

Παράλληλα, είναι απαραίτητο να γίνει ενδελεχής αξιολόγηση των πληγεισών περιοχών ώστε να εντοπιστούν τα τρωτά σημεία και να ενισχυθούν κατάλληλα. Αυτό σημαίνει ότι δεν αρκεί να αποκατασταθεί το οδικό δίκτυο στην πρότερη κατάστασή του· πρέπει να γίνει πιο ανθεκτικό, πιο ασφαλές και πιο προσαρμοσμένο στις νέες πραγματικότητες.

Μια τέτοια προσέγγιση δεν είναι μόνο τεχνική αλλά και κοινωνική. Οι υποδομές δεν είναι απλώς δρόμοι, τοιχία και γέφυρες· είναι ο συνδετικός ιστός των ανθρώπων, της οικονομίας και της καθημερινότητας. Μια ανθεκτική υποδομή διασφαλίζει ότι οι κοινότητες παραμένουν συνδεδεμένες, ότι η πρόσβαση σε υπηρεσίες και πόρους είναι απρόσκοπτη, και ότι οι κάτοικοι αισθάνονται ασφαλείς. Η αποκατάσταση των ζημιών από τον Ντάνιελ μπορεί να αποτελέσει μια ευκαιρία για να επανεξεταστεί η σχέση μας με την ανάπτυξη, την παράδοση και την αειφορία. Μπορεί να γίνει το παράδειγμα μιας νέας φιλοσοφίας κατασκευών, που να συνδυάζει την αντοχή του παρελθόντος με την καινοτομία του μέλλοντος.

Εικόνα 23. Πέτρινο τοιχίο και σύγχρονη κατασκευή. Φωτογραφία: Γ. Μπαρμπαρούσης.

Εικόνα 24. Πέτρινο τοιχίο και σύγχρονη κατασκευή. Φωτογραφία: Γ. Μπαρμπαρούσης.

Εικόνα 25. Σύγχρονος δρόμος προς Παλαιοχώρι. Έφερε πασπάλισμα ασφαλτικού υλικού. Η χαρά του εργολάβου και η ανευθυνότητα του παραλήπτη του έργου. Φωτογραφία: Φ. Πελεκάνη.

Σύνταξη των Διαχειριστικών Σχεδίων Βόσκησης.

Παρά το ότι η Περιφέρεια Θεσσαλίας δεν συμφώνησε στην ανάληψη τέτοιας ευθύνης, η σύνταξη διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης στην πληγείσα περιοχή, θα εξασφαλίσει αύξηση της πρωτογενούς παραγωγής σε κτηνοτροφικά προϊόντα. Τι συνεπάγεται αυτό? Δημιουργία νέων επιχειρήσεων και νέων θέσεων εργασίας και ενδυνάμωση του ορεινού πληθυσμού. Ο κτηνοτρόφος που θα στηριχτεί από την Πολιτεία, γιατί να μην παραμείνει στην περιοχή? Αν έχει εξασφαλίσει βασικά αγαθά που αφορούν στην υγεία και την διατροφή γιατί να εγκαταλείψει τα βουνά? Μακροπρόθεσμα το ένα θα φέρει το άλλο. Η μόνιμη παρουσία στην περιοχή, ανθρώπων που ασχολούνται με την κτηνοτροφία, θα φέρει άλλους που ασχολούνται με την υγεία (π.χ. φαρμακεία, ιατρεία), με την εκπαίδευση (όλα τα χωριά είχαν σχολεία που έκλεισαν, ελλείψει μαθητών), με το εμπόριο.

Η σύνταξη διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης δεν θα συμβάλει μόνο στην ενίσχυση της κτηνοτροφικής παραγωγής και της τοπικής οικονομίας, αλλά μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την ανάπτυξη αγροτουριστικών δραστηριοτήτων στην περιοχή. Οι επισκέπτες, τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό, έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν από κοντά τον κόσμο της κτηνοτροφίας, να έρθουν σε επαφή με τα ζώα και να δουν τη διαδικασία παραγωγής προϊόντων, όπως γαλακτοκομικά και τυροκομικά.

Μέσα από τη δημιουργία κατάλληλων υποδομών, όπως επισκέψιμες φάρμες, διαδραστικά εργαστήρια τυροκομίας, και παραδοσιακά παντοπωλεία που προσφέρουν τοπικά προϊόντα, μπορεί να ενισχυθεί η τουριστική κίνηση στην περιοχή. Παράλληλα, οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν σε αυθεντικές αγροτικές εμπειρίες, όπως η παρακολούθηση της διαδικασίας παραγωγής ή η γευσιγνωσία τοπικών προϊόντων.

Η σύνδεση της κτηνοτροφίας με τον τουρισμό θα προσδώσει προστιθέμενη αξία στα τοπικά προϊόντα και θα αναδείξει την πολιτιστική και φυσική κληρονομιά της περιοχής. Επιπλέον, η ανάπτυξη αγροτουρισμού μπορεί να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας σε τομείς όπως η φιλοξενία, η εστίαση και οι τουριστικές υπηρεσίες, ενισχύοντας περαιτέρω τη βιωσιμότητα των ορεινών περιοχών. Μακροπρόθεσμα, η ενίσχυση του αγροτουρισμού μπορεί να αποτελέσει έναν ακόμα λόγο για τους κατοίκους να παραμείνουν στον τόπο τους, συμβάλλοντας στην αναγέννηση της τοπικής κοινωνίας και οικονομίας.

Εγκατάσταση εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από βιομάζα

Η περιοχή διαθέτει εκτεταμένα δάση, τα οποία υλοτομούνται βάσει του Π.Δ. 126/86 (Διαδικασία παραχώρησης της εκμετάλλευσης, συντήρησης και βελτίωσης των δασών που ανήκουν στο δημόσιο και στα νομικά πρόσωπα του δημόσιου τομέα στους δασικούς συνεταιρισμούς). Με την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου σχεδίου, θα μπορούσαν να δοθούν κίνητρα στους δασικούς συνεταιρισμούς και στις τοπικές κοινότητες για τη συλλογή των υπολειμμάτων υλοτομιών που απομένουν (πλην όσων υποχρεωτικά παραμένουν στο δάσος για τη διαδικασία του χουμοποίησης).

Αυτή η πρακτική θα συνέβαλε στην καλύτερη διαχείριση των δασών, ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο πυρκαγιών, καθώς θα μειωνόταν το διαθέσιμο εύφλεκτο υλικό στο έδαφος. Επιπλέον, θα εξασφαλιζόταν η καλύτερη αναγέννηση των δασών, ενώ παράλληλα θα παρεχόταν σταθερή πρώτη ύλη για τη λειτουργία ενός εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από βιομάζα.

Η συγκεκριμένη πρόταση αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία, δεδομένου ότι οι τοπικές κοινότητες εκφράζουν σθεναρή αντίθεση στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών, οι οποίες θεωρούν ότι θα επιβαρύνουν περισσότερο το περιβάλλον της περιοχής. Αντίθετα, η παραγωγή ενέργειας από βιομάζα συνιστά μια πιο βιώσιμη λύση, που όχι μόνο δεν διαταράσσει την τοπική οικολογική ισορροπία, αλλά ενισχύει τη φροντίδα και τη συντήρηση των δασών.

Η ίδρυση ενός τέτοιου εργοστασίου θα είχε πολλαπλά οφέλη για την τοπική κοινωνία και οικονομία. Αφενός, θα δημιουργούσε νέες θέσεις εργασίας τόσο στον τομέα της συλλογής και μεταφοράς της πρώτης ύλης όσο και στη λειτουργία του εργοστασίου. Αφετέρου, η ενέργεια που θα παραγόταν θα μπορούσε να διατεθεί σε τοπικό επίπεδο, μειώνοντας το ενεργειακό κόστος για κατοίκους και επιχειρήσεις. Παράλληλα, θα ενίσχυε τη μετάβαση της περιοχής σε ένα πιο βιώσιμο και «πράσινο» ενεργειακό μοντέλο, που να συμβαδίζει με τις προτεραιότητες των τοπικών κοινωνιών.

Επιπλέον, η συλλογή και αξιοποίηση βιομάζας μπορεί να συνδυαστεί με δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας για τη σημασία της ορθής διαχείρισης των δασών και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Η περιοχή θα μπορούσε να καταστεί πρότυπο βιώσιμης ανάπτυξης, συνδυάζοντας την προστασία των φυσικών πόρων με την αξιοποίησή τους για παραγωγικούς σκοπούς.

Μακροπρόθεσμα, η λειτουργία ενός τέτοιου εργοστασίου θα μπορούσε να δώσει ώθηση σε επενδύσεις στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, επιδεικνύοντας ότι η προστασία του περιβάλλοντος μπορεί να συμβαδίζει με την οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία των τοπικών κοινωνιών.

Αειφορικός τουρισμός – οικοτουρισμός

Ο τουρισμός είναι σημαντικός τομέας για την ανάπτυξη και οικονομική ευημερία της περιοχής. Μια ήπια τουριστική ανάπτυξη, που θα βασίζεται κυρίως στους τοπικούς πόρους και προϊόντα, μπορεί να δημιουργήσει θέσεις εργασίας και να αναδείξει την πολιτιστική και περιβαλλοντική αξία της περιοχής.

Η δημιουργία παραδοσιακών ξενώνων και καταστημάτων εστίασης, με υλικά κατασκευής και διακόσμησης που θα προέρχονται από την περιοχή, μπορεί να προσδώσει στον τουρισμό μια ξεχωριστή τοπική ταυτότητα. Για παράδειγμα, τα έπιπλα που χρησιμοποιούνται στους ξενώνες ή τα εστιατόρια μπορούν να κατασκευάζονται τοπικά, από ντόπιο ξύλο, ενισχύοντας τη χρήση φυσικών πόρων και την παράδοση της ξυλουργικής τέχνης.

Επιπλέον, επιχειρήσεις οικοτεχνίας μπορούν να αξιοποιήσουν τα μη ξυλώδη δασικά προϊόντα (φρούτα και καρπούς του δάσους, βότανα), δημιουργώντας προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, όπως παραδοσιακά γλυκά, μαρμελάδες, αφεψήματα και καλλυντικά. Η ίδρυση κέντρων παραδοσιακής χειροτεχνίας, όπως η τέχνη του αργαλειού, η κατασκευή κεραμικών ή ακόμα και η αναβίωση επαγγελμάτων που έχουν εγκαταλειφθεί (π.χ. τεχνίτες πέτρας ή τυροκόμοι), μπορεί να αποτελέσει έναν ακόμα πυλώνα του τοπικού τουρισμού.

Ένας τέτοιος αειφορικός τουρισμός, που βασίζεται σε τοπικά προϊόντα και πρώτες ύλες, θα ενίσχυε την οικονομία της περιοχής, διατηρώντας παράλληλα την αυθεντικότητα και το φυσικό περιβάλλον. Παράλληλα, η προώθηση της τοπικής παραγωγής και μεταποίησης θα δημιουργούσε έναν κύκλο ανάπτυξης, όπου οι επισκέπτες θα μπορούν να γνωρίσουν όχι μόνο το φυσικό κάλλος της περιοχής, αλλά και την πολιτιστική της κληρονομιά, μέσα από τις διαδικασίες παραγωγής, τα προϊόντα και την τέχνη που την χαρακτηρίζουν.

Πολλά μπορούν να γίνουν για την ανάταση και ανάσταση τούτης της περιοχής της Πίνδου.
Μιας περιοχής που, έναν χρόνο μετά την καταστροφή που υπέστη από τον Daniel, εξακολουθεί να ελπίζει, να περιμένει και να εύχεται. Να εύχεται να υπάρξουν κάποιοι που όχι μόνο θέλουν, αλλά και μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Κάποιοι που θα δουν την περιοχή όχι ως ένα πρόβλημα, αλλά ως μια ευκαιρία για ανάδειξη, αναγέννηση και επιστροφή στη ζωή.

Για να απαλύνω τον πόνο που κουβαλάω μέσα μου και να τιθασεύσω την οργή μου για την αδικία που βιώνουν οι άνθρωποι εδώ, κλείνω με δύο φωτογραφίες. Δύο φωτογραφίες που αποτυπώνουν όχι μόνο δύο εποχές, αλλά και δύο κόσμους: τη διαχρονικότητα και την ομορφιά της Ιεράς Μονής Τιμίου Σταυρού Δολιανών Κρανιάς. Ένα μνημείο που στέκει περήφανο από τον 18ο αιώνα, σύμβολο της πλούσιας μεταβυζαντινής κληρονομιάς του Ασπροποτάμου και αποτελεί φάρο της ιστορίας και της πίστης για την περιοχή.

Οι φωτογραφίες είναι του φίλου, Γιώργου Μπαρμπαρούση, ενός ανθρώπου που ενσαρκώνει την έννοια της προσφοράς. Μόνιμος κάτοικος της Κρανιάς Ασπροποτάμου, ο Γιώργος έδωσε την ψυχή του στις δύσκολες μέρες της καταστροφής. Ήταν εκεί, όταν όλοι οι άλλοι που έπρεπε να είναι, έλειπαν. Ήταν εκεί, όταν η απουσία βοήθειας ήταν πιο ηχηρή από τις κραυγές της φύσης που πληγώθηκε. Ο Γιώργος φυλάει Θερμοπύλες σε αυτήν τη γωνιά της πατρίδας μας, αποδεικνύοντας ότι ακόμα και σε καιρούς κρίσης, υπάρχουν άνθρωποι που κρατούν ζωντανή τη φλόγα της ελπίδας. Η ιστορία αυτής της περιοχής και των ανθρώπων της είναι γραμμένη σε πέτρες και καρδιές. Και είναι αυτή η ιστορία που πρέπει να μας εμπνεύσει να προχωρήσουμε μπροστά, με σεβασμό, αποφασιστικότητα και όραμα.