Οι συστάσεις των Ονείρων μας

Με αφορμή την γενική δημόσια συζήτηση για την πόλη επεξεργαστήκαμε ένα σύστημα προτάσεων για την πόλη της Θεσσαλονίκης που ρημάζεται πολιτικά και λειτουργικά ήδη από το μέσο του 20ου αιώνα και περιορίζεται συστηματικά στην μορφή και το περιεχόμενό της.

Οδηγίες Χρήσης

Οι πόλεις, όπως η πόλη της Θεσσαλονίκης, συγκροτούνται από τις χωρικές και τις χρονικές εκφράσεις τους¹ αλλά και από το σύστημα των σχέσεων, φιλοσοφικών, πολιτικών και αισθητικών σχέσεων (…και οικονομικών), που χρειάζεται για να γίνουν κατανοητές, ομοιόμορφα διαχυμένες και, φυσικά, αποδεκτές, από τους πολίτες, τους/τις οδηγούς, φορείς και προστάτες/τριες της ταυτότητάς τους.

Οι πόλεις, όπως η πόλη της Θεσσαλονίκης, χρειάζεται να διαμορφώνουν και να υποστηρίζουν τα υπόβαθρα των συλλογικών και αλληλέγγυων τρόπων τους², τις πολιτικές ερμηνευτικές πηγές για τον στοχασμό, τη δράση, την εύρωστη και εύφορη πολιτική-συλλογική έκφραση, τις εκφράσεις της ζωής στο απεριόριστο πεδίο τους. Το πεδίο των πόλεων δεν είναι, φυσικά, οι συντεταγμένες των διοικητικών και γεωγραφικών προσδιορισμών τους. Δεν είναι μόνο οι τεχνικές ρυθμίσεις (δρόμοι, δίκτυα) που διευθετούν τη ροή των εμπορευμάτων, την ασφάλεια των οικονομικών μονάδων (εργοστασίων, καταστημάτων) και της παραγωγής, την αγορά των προϊόντων και των υπηρεσιών, αλλά, κυρίως, οι κοινόχρηστες διαθέσιμες υποθέσεις χώρου και χρόνου που υποστηρίζουν σωστά την έκφραση της πολιτικής και αισθητικής διάθεσης των κατοίκων-πολιτών.

Γι’ αυτό, όπως έχει οριστεί χιλιάδες χρόνια πριν, σε αυτόν τον τόπο, η πόλη συγκροτείται και ισχύει ως πρόταση πραγματική, σύνταγμα ακριβών και διευθετημένων σχέσεων που συν-περιλαμβάνει τα ιστορικά μαθήματα και τις οδηγίες χρήσης της, τις πολύτιμες φυσικές λεπτομέρειές της, την τοπολογία των ορισμένων φυσικών και ανθρωπογενών ποικιλιών της, το πάνθεο των αλλεπαλλήλων και συναρθρωμένων τόπων και των τοπίων τους.

Με αφορμή την γενική δημόσια συζήτηση για την πόλη επεξεργαστήκαμε (Ιορδάνης Στυλίδης και Μαρία Παναγιωτοπούλου) ένα σύστημα προτάσεων για την διευθέτηση της σκέψης, τη μαθητεία και την κριτική για την πόλη της Θεσσαλονίκης που ρημάζεται πολιτικά και λειτουργικά ήδη από το μέσο του 20ου αιώνα και περιορίζεται συστηματικά στην μορφή και το περιεχόμενό της. Η πόλη, η πόλη μας, έχει ήδη συντριβεί φιλοσοφικά, πολιτικά και αισθητικά και, γιαυτό, συντρίβει τους πολίτες-κατοίκους της. Κάθε τεχνική επέμβαση στην πόλη εξυπηρετεί ισχυρά την παραγωγική-καπιταλιστική λειτουργία της (πως θα μετακινηθούμε γρήγορα προς και από το εργοστάσιο ή την αγορά με υψηλότατο αντίτιμο, πως θα καταναλώσουμε επικίνδυνα προϊόντα χάνοντας το ελάχιστο εισόδημά μας, πως θα χρεωθούμε εξαντλώντας μελλοντικούς μισθούς) και όχι την αισθητική-στοχαστική ικανότητα και ικανοποίηση (ευμάρεια, ευδαιμονία, οικονομία της απο-ανάπτυξης) των πολιτών.

Η επίσκεψη των τόπων και των τοπίων που περιβάλλουν την πόλη, των περιορισμένων αλλά ζωτικών βιοτόπων της στα δυτικά και του μεγάλου δέλτα των ποταμών Γαλικού, Άξιού, Λουδία και Αλιάκμονα, στα ανατολικά, η ώριμη προσέγγιση του περιαστικού δάσους αλλά και του βουνού Χορτιάτης, η ζωή στις ακτές του Θερμαϊκού κόλπου αλλά και τις λίμνες στα βορειο-ανατολικά, η ζωή και οι διαμονές στα πάρκα που χρειάζεται να αναβαθμιστούν αλλά και τα πάρκα που χρειάζεται να δημιουργηθούν όπως το μεγάλο πάρκο στα δυτικά της πόλης και το πάρκο στο οικόπεδο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, η αποκάλυψη και η αναβάθμιση της σημασίας και της φυσικής ταυτότητας των ρεμάτων της πόλης αλλά και η δημιουργία κοινοχρήστων βρυσών που να μπορούν να σηματοδοτήσουν και να διευθετήσουν τον χάρτη των σημασιών της πόλης υπόσχονται ακριβώς την βαθμιαία και ήπια μετάβαση από την πόλη-μηχανή στην πόλη πεδίο αισθητικού, φιλοσοφικού νοήματος για τη λιτή χαρούμενη ζωή σε αφθονία σχέσεων και συλλογικών πρακτικών

Η δημόσια, ήπια θαλάσσια συγκοινωνία

Πολύ περισσότερο η ιδέα της δημόσιας ήπιας θαλάσσιας συγκοινωνίας σε ολόκληρη την ακτογραμμή του Θερμαϊκού κόλπου αλλά και προς τις παραθαλάσσιες θέσεις της Ημαθίας και της Χαλκιδικής, η ιδέα του ελαφρού επιφανειακού σιδηροδρόμου ([ροχιόδρομος, Χάρτης 1] που μπορεί να κατασκευαστεί εύκολα και φτηνά ώστε να προσεγγίζονται τα χωριά και οι κοντινές πόλεις, η ιδέα του ελαφρού σιδηροδρόμου [Χάρτης 1] που μπορεί να ακολουθεί ολόκληρη την ακτογραμμή του Θερμαϊκού κόλπου από το Καλοχώρι έως το Αγγελοχώρι, υποστηρίζοντας επιβάτες αλλά και εμπορεύματα, θα επιτρέψει στους κατοίκους της πόλης να αναχωρούν, να διαμένουν και να ορίζουν σωστά τον εαυτό τους, να ασκούν τον στοχασμό, στην μέγιστη έκταση του ενδιαφέροντός τους. Θα επιτρέψει την αποσυμφόρηση της πόλης από τους χιλιάδες κατοίκους της, άτυπους εσωτερικούς μετανάστες, που είναι υποχρεωμένοι να εργάζονται και να κατοικούν στην πόλη αν και τα σπίτια τους, τα πατρικά σπίτια και οι κήποι τους, οι αυλές, τα δένδρα και τα μποστάνια τους βρίσκονται σε μικρές αποστάσεις, σε χωριά και κωμοπόλεις, απαγορευτικές εξαιτίας της ανυπαρξίας φτηνής, ταχείας και επαρκούς δημοσίας συγκοινωνίας και της υποχρέωσης να κατέχουν ένα ιδιωτικό όχημα με εξαιρετικά υψηλά κοστολόγια συντήρησης και μετακίνησης.

Αλλά και το σύστημα των προτεινομένων και των υπαρχόντων αστικών πάρκων που δεν θα πρέπει να υποστηρίζουν τον σύντομο άστατο περίπατο και την περιορισμένη διαμονή αλλά τις συζητήσεις, τις συγκεντρώσεις, τους δημοσίους και απαιτητικούς διαλόγους, ίσως και τη διανυκτέρευση στους μικρούς και μεγαλύτερους θύλακες κήπων, συντριβανιών και λιμνών. Τα σύντομα και μεγαλύτερα ταξίδια στην άγνωστη εγγύς γεωγραφία (έως την Ποτίδαια και την Σιθωνία, τις αλυκές στο Αγγελοχώρι, τη Σίβηρι και το Ποσείδι, το μεγάλο ‘’δέλτα’’ των ποταμών στα δυτικά, έως την Αγαθούπολη και την Αλυκή, την Πικρολίμνη και την Κοκκαλού) που, σύντομα, χρειάζεται να αποκαλυφθεί και να διαθέσει την ταυτότητά της ώστε οι επισκέπτες/τριες και φύλακές της να χαίρονται και να ορίζουν σωστά το δικό τους περιορισμένο και απέραντο τόπο των επιθυμιών και διαθέσεών τους.

Δίκτυα αστικής οδοιπορίας

Τα δίκτυα της αστικής οδοιπορίας³ που μπορούν να σχεδιαστούν εύκολα και να ενεργοποιηθούν θα επιτρέψουν την ταχεία και συνεχή διάσχιση της πόλης προς το κέντρο της, την παραλία τις γειτονιές και τις πλατείες στο όριο με το περιαστικό δάσος της. Η διάνοιξη διαδρόμων από οικοδομικό σε οικοδομικό τετράγωνο, η ενεργοποίηση των ελευθέρων χώρων στο εσωτερικό τους, η ενεργειακή και πολιτική αναβάθμιση των ψηφίδων του αστικού νοήματος, των οικοδομικών τετραγώνων⁴, θα απελευθερώσει την ποικιλία των δεσμευμένων-εξουδετερωμένων πολιτικών, τεχνικών και φιλοσοφικών διαθέσεων και των στοχαστικών δυνατοτήτων των πολιτών που τώρα συσσωρεύονται σε συνθήκες συγκέντρωσης και υπομένουν την βία του κύκλου των φτωχών καθημερινών πράξεών τους.

Τα σμήνη των πουλιών στην λίμνη Κορώνεια, οι ποικιλίες των δένδρων και των θάμνων στο δέλτα του Αξιού ποταμού, οι σκιές τους που θα προφυλάξουν την διαμονή το καλοκαιρινό μεσημέρι, ο καιρός και οι εκφράσεις του που χρειάζονται την ενδελεχή μαθητεία και την γνώση των λεπτεπίλεπτων διαφοροποιήσεών τους από τις ακτές έως τις συγγενείς κορυφές, η απόλαυση των αλλαγών του τοπίου στο πέρασμα των εποχών, οι αποικίες των Ερωδιών και των Σταχτοτσικνιάδων, των λευκοπελαργών, των μαυροπελαργών, των γλάρων και των γλαρονιών στο κέντρο και τις ακτές του Θερμαϊκού κόλπου, οι Σουσουράδες στην Μεθώνη, οι Βαλανιδιές και οι Καστανιές στο όρος Χορτιάτης, τα κυπαρίσσια και οι λεμονιές στις πλαγιές που συναντούν τον Τορωναίο κόλπο, οι επισκέψεις και η διαμονή στις παραλίες, η προστασία και η περιποίηση εκείνου του εμβαδού εδάφους όπου πρόκειται να κατοικήσουμε τώρα, λίγο αργότερα ή την επομένη ημέρα, συγκροτούν και διαλαλούν την σημαντική νέα ιδέα για την συμπεριφορά και τη θέση μας σε σχέση με την πόλη, την κατανόηση του νοήματός της αλλά και του νοήματος της χωρικής και χρονικής σχέσης με την απεριόριστη και ευγενή ταυτότητά της.

Η πόλη είναι μια σύνθεση φυσικών και ανθρωπογενών χαρακτηριστικών, σύνθεση υποθέσεων και φιλοσοφικών διαθέσεων. Μεγάλη όσο χρειάζεται στις ανάγκες μας και μικρή όσο ταιριάζει στο μέτρο των διαθέσεών μας, εκτείνεται και υπάρχει ως κέντρο, πλατείες και αγορά, ως δίκτυο και πλέγμα διαμονών, διαθέσιμων και προσβάσιμων στις προσκλήσεις και τις συμπεριφορές των αλληλέγγυων πολιτικών υπερβάσεών μας, ως εμβαδόν και περίμετρος, ως διάλογος με το φυσικό της περιβάλλον πεδίο, ως σύμπτωμα και φαινόμενο των μετασχηματιζόμενων θυλάκων συλλογικής έκφρασης, ως δεσμός και συσχέτιση με τις εγγύς και μακρινότερες κοινότητες, τις καλλιεργητικές και αγροτικές παροχές και μέριμνες της σύστασής της, ως τόπος και συλλογή, αρχείο και εκδοτήριο σημασιών της ολοένα μετασχηματιζόμενης ουσίας της. Μια, όπως τονίσαμε στην εισαγωγή του κειμένου, πηγή ανάβλυσης πολυτίμου περιεχομένου για την φιλοσοφική, πολιτική και αισθητική διαμονή των πολιτών και υπερασπιστών της.

Χάρτης 2. Πρόταση αναβάθμισης και λειτουργικής διευθέτησης το τόξου του Θερμαϊκού κόλπου από την κοινότητα Καλοχώρι έως την κοινότητα Αγγελοχώρι. Τροχιόδρομος, θέσεις επιβίβασης-αποβίβασης και παραθαλάσσια συγκοινωνία, μεγάλα πάρκα της πόλης.

Υποσημειώσεις

[1] Ο χρόνος, το αρχείο μαθητείας για την εξέλιξη της πόλης, τις βαθμιαίες ή ραγδαίες στρατηγικές πολιτικές μεταβάσεις, τις μεταμορφώσεις και τις εκδόσεις και διαχύσεις σημασίας προς τους υπερασπιστές κατοίκους της αλλά και ο χρόνος που ενσωματώνεται στις πολιτικές των διαμονών, την ενεργοποίηση των πολιτών της στην οικειοποίηση τόσο του δημοσίου χώρου όσο και στην ενεργοποίηση (αποκάλυψη) των χώρων όπου ποτέ πριν δεν είχε εντοπιστεί το ενδιαφέρον και οι πρακτικές της διαμονής (μια ημέρα στην ακρογιαλιά, στο δάσος). Διαφορετικός είναι ο χρόνος της εξουδετερωμένης στάσης σε ένα διαμέρισμα σε σχέση με τον χρόνο μιας εκδρομής στην εξοχή, διαφορετικός είναι ο χρόνος της αφήγησης μιας οδοιπορίας από την γειτονιά στο περιαστικό δάσος από εκείνον της πνευματικής στάσης και της απώλειας της πολιτικής ταυτότητας.

[2] Ο τρόπος είναι το σύνολο των στοχαστικών διαθέσεων και των πολιτικών εκφράσεων του βέβαιου πολίτη καθώς συνεργάζεται και ενεργεί διαμορφώνοντας και μεταμορφώνοντας την πραγματικότητά του. Ο τρόπος διαμορφώνεται από την φιλοσοφική-πολιτική συνθήκη, περιγράφει, νοηματοδοτεί και συγχωνεύεται, γίνεται δηλαδή συλλογική πολιτική έκφραση, συστηματικά ή περιστασιακά καθώς αναδύονται και συμβαίνουν τα γεγονότα και οι εκδηλώσεις της συλλογικής συγκατοίκησης, της συναρπαστικής αυτής αστικής ιδιότητας.

[3] Στην διπλωματική εργασία με τις συναδέλφους (τότε φοιτήτριες, Αγγελική Αμάρι και Ιωάννα Κοκκαλίδου -τμήμα Αρχιτεκτόνων, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- ) επιχειρήθηκε η μελέτη και η απόδειξη της χωρικής διαμόρφωσης διαδρόμων οδοιπορίας διαμέσου των οικοδομικών τετραγώνων της πόλης της Θεσσαλονίκης. Μια εξέχουσα εργασία επί ενός σημαντικού ερωτήματος που, φυσικά, συνάντησε εξαιρετικές δυσκολίες διαπραγμάτευσης και διαχείρησης. Λεπτομέρειες αυτής της μελέτης παρουσιάστηκαν στην διάλεξη για τις 10 θέσεις για την πόλη της Θεσσαλονίκης στις 14 Ιανουαρίου 2019, στο Ινστιτούτο Περιβαλλοντικών και Κοινωνικών ερευνών.

[4] Στο βιβλίο ΕΝΑ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ του Ιορδάνη Στυλίδη περιέχονται ένα σύνολο οδηγίες (πρόκειται για εγχειρίδιο λειτουργίας) και δυνατές πολιτικές-τεχνικές διευθετήσεις φιλοσοφικής και πολιτικής ανόρθωσης των κατοίκων-πολιτών του από το στάδιο της ζωής σε συγκέντρωση σε εκείνο της συλλογικής και αυτο-διευθυνομένης ζωής που εξελίσσει και μεταμορφώνει το εγγύς και μακρινότερο περιβάλλον, συνομιλεί και συναλλάσσεται πολιτικά και φιλοσοφικά με το κέντρο των προτεραιοτήτων της και τις περιφέρειες των στοχαστικών διακλαδώσεών της

Διαβάστε/δείτε: Τεύχος προτάσεων για την πόλη της Θεσσαλονίκης «οι συστάσεις των ονείρων μας» • Ιορδάνης Στυλίδης, εκδόσεις ISSUU