ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ της Σύνταξης
Χρειάζεται πραγματικά ο κόσμος νευροδιαφημιστές, ερευνητές PR, ή συμβούλους επωνυμίας;
Ο διάσημος ακαδημαϊκός ανθρωπολόγος David Graeber, που επινόησε το σλόγκαν “είμαστε το 99%”, είναι παθιασμένος υποστηρικτής της εργασίας με νόημα. Μετά τη διάσημη καταδίκη του φαινομένου του 21ου αιώνα για τις “ανούσιες δουλειές” (Bullshit jobs), σε αυτό το σύντομο κόμικ εξερευνά τις φιλοσοφικές βάσεις της εργασίας και μας καλεί σε μια αναδιατύπωση του τι πραγματικά θα έπρεπε να είναι η εργασία.
Το comic δημιουργήθηκε από το RSA Royal Society for Arts, www.the RSA.org
Για την αξία της εργασίας
Προκειμένου, όσο είναι δυνατόν, να δημιουργήσουμε μια βιώσιμη οικονομία που δεν θα καταστρέφει τον πλανήτη, θα πρέπει να σκεφτούμε πολύ σοβαρά σχετικά με αυτό που θεωρούμε ότι έχει αξία στην εργασία, κατ’ αρχήν.
Συναντώ ανθρώπους σε πάρτυ. Συχνά θα έλεγα, “Είμαι ανθρωπολόγος. Εσείς με τι ασχολείστε;”
Και ο κόσμος δεν θέλει να το παραδεχτεί. Μετά από κανά δυο ποτηράκια, θα πουν, “Λοιπόν, ξέρεις, βασικά, είμαι διευθυντής τμήματος ανατολικής ακτής για τη διαμόρφωση οράματος για το….” “Στην πράξη δεν κάνω τίποτα! Ανασυντάσσω αναφορές και συμμετέχω σε συναντήσεις. Μετά τα περνάω σε άλλους που έχουν συναντήσεις για τις αναφορές μου.”
Ή θα πουν “Βασικά, δεν κάνω τίποτα στην πραγματικότητα. Έχω μια δουλειά σε υπολογιστή. “Θα μπορούσα να την αυτοματοποιήσω και να γράψω έναν κώδικα που θα τα έκανε όλα, αλλά μην το πεις στο αφεντικό μου!”
Υπάρχουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι που προσωπικά νιώθουν ότι οι δουλειές τους δεν προσφέρουν πραγματικά τίποτα. Αυτό είναι συναρπαστικό για μένα, γιατί ένα τεράστιο ποσοστό του εργατικού δυναμικού, σκέφτηκα, 20%-30%, κάθονται κάθε μέρα και σκέφτονται “δεν κάνω στην πραγματικότητα τίποτα, ελπίζω να μην το ανακαλύψει κανείς.”
Τι κάνει αυτό στη συλλογική ψυχή μας; Εννοώ, πώς θα μπορούσες να έχεις αξιοπρέπεια στην εργασία;
Μπορούμε να δούμε πως, στο Σοβιετικό σύστημα, επινοούσαν δουλειές προκειμένου να φαίνεται ότι όλοι δουλεύουν. Είχαν μια ιδεολογία πλήρους απασχόλησης. Ο καπιταλισμός υποτίθεται ότι είναι το αντίθετο. Μια ιδιωτική εταιρεία δεν θα έπρεπε να προσλαμβάνει ανθρώπους που δεν κάνουν τίποτα, αλλά, αυτό ακριβώς συμβαίνει παντού. Προσπάθησα να καταλάβω πως συνέβη αυτό και συνειδητοποίησα ότι έχει να κάνει με την ιδεολογία της εργασίας. Πρόκειται για μία πραγματική τροχοπέδη για τη δημιουργία οποιασδήποτε είδους υγιούς κοινωνίας.
Στον 19ο αιώνα, τα κοινωνικά κινήματα ήταν στην ουσία αρκετά επιτυχημένα ενσταλάζοντας μια εργασιακή θεωρία αξίας – μια βασισμένη στη βιομηχανία, θεωρία για την αξία της εργασίας. Θεωρούσαν την εργασία στο εργοστάσιο ως την πρωταρχική ιδέα της εργασίας. Οι άνθρωποι πραγματικά πίστευαν σε αυτό, αλλά ήταν πολύ ελαττωματικό, γιατί ήταν πολύ ανδροκεντρικό. Είχε να κάνει με το ιδεώδες των ανδρών εργατών σε εργοστάσια, ένα παράδειγμα για όλα τα είδη εργασίας. Σαν αποτέλεσμα ήταν εύκολο να προσβληθεί.
Έτσι ώστε, ξαφνικά, είχαμε αυτήν την αντεπίθεση στον 20ο αιώνα, όπου αυτή η ιδέα αντικαταστάθηκε με την αντίληψη ότι η παραγωγικότητα προέρχεται από τον εγκέφαλο των επιχειρηματιών κι εσείς είστε κάτι ρομπότ που εκτελούν τις εντολές τους. Έτσι λοιπόν το ερώτημα πλέον είναι πώς θα επικυρώσουμε την εργασία. Πραγματικά έσπρωξαν αυτήν την αρχικά πουριτανική ιδέα ότι η εργασία έχει αξία από μόνη της – δεν χρειάζεται να παράγει κάτι.
Αν δεν δουλεύεις σε κάτι που δεν σου πολυαρέσει είσαι απλά ένας αποτυχημένος, ένας εργασιομανής τύπος. Κατά ένα διαστροφικό τρόπο, η ματαιότητα της δουλειάς στην πραγματικότητα έχει γίνει αρετή. Οτιδήποτε έκανε την εργασία ικανοποιητική, κατά κάποιο τρόπο μείωνε την αξία της. Κι έτσι σκέφτεται ο κόσμος σήμερα, έτσι έχουμε τις πολυεθνικές εταιρείες που δεν επιθυμούν να πληρώνουν ανθρώπους να κάνουν τέχνη ή μετάφραση η οτιδήποτε θα μπορούσαν να κάνουν, για το οποίο θα είχαν τα παραμικρό ενδιαφέρον, αλλά προτιμούν να διαθέτουν όλα αυτά τα λεφτά σε δικηγόρους και συντονιστές του στρατηγικού οράματος και άλλα τέτοια.
Έτσι πιστεύω ότι ο μόνο τρόπος να το αλλάξουμε αυτό είναι να κινηθούμε προς μια νέα ιδέα για το τι είναι πολύτιμο στην εργασία. Θα πρότεινα μια θεωρία αξίας που ξεκινά από την εργασία των γυναικών, εργασία φροντίδας, σαν παράδειγμα. Στο κίνημα “Occupy Wall Street” είχαμε μια ιστοσελίδα που λεγόταν “Είμαστε το 99%”, όπου οι άνθρωποι μιλούσαν για το πως είναι η ζωή τους και το γιατί υποστήριζαν τις καταλήψεις. Το 80% ήταν γυναίκες, αλλά και άνδρες, που σχεδόν πάντα απασχολούνταν σε δουλειές φροντίδας. Ήταν δάσκαλοι, ή έκαναν κοινωνική εργασία κάποιου είδους ή ήταν στον νοσηλευτικό τομέα αλλά είχαν όλοι το ίδιο παράπονο.
“Θέλω να κάνω μια δουλειά όπου θα φροντίζω για άλλους ανθρώπους και θα τους ωφελώ με κάποιον τρόπο. Αν θες να το κάνεις αυτό, πληρώνουν τόσα λίγα που δεν μπορείς ούτε την οικογένειά σου να φροντίσεις”. Σκέφτηκα ότι αυτό το κίνημα είναι σχεδόν η επανάσταση των τάξεων φροντιστών. Έτσι πιστεύω ότι
βρισκόμαστε στο χείλος ενός επαναπροσδιορισμού του τι είναι εργασία και σε τι χρησιμεύει αυτή.
Κάτι που θα μπορούσε πραγματικά να οδηγήσει σε μία αναδιατύπωση του πως οργανώνουμε τα πάντα, τι πιστεύουμε τελικά ότι είναι η παραγωγή. Παραγωγή είναι εν τέλει η παραγωγή των ανθρώπων. Μια συλλογή αγαθών είναι κάτι δευτερεύων που μας επιτρέπει να παράγουμε ανθρώπους που θα μας άρεσε να είναι μαζί μας – αυτό είναι η ζωή.
Μετάφραση – υποτιτλισμός: Μαρία Παναγιωτοπούλου
Τα δικαιώματα του video ανήκουν στην Royal Society for Arts – RSA, www.the RSA.org
