ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ της Σύνταξης
Ο David Graeber μιλά για το “Βασικό εισόδημα: πώς φτάνουμε εκεί;” Συνάντηση με την οργάνωση Basic Income UK, Λονδίνο 3 Δεκεμβρίου 2015.
Η συζήτηση
Εάν κοιτάξουμε την ιστορία του βασικού εισοδήματος, πιστεύω πως είμαστε σε ένα σημείο, που πρέπει να επαναξιολογήσουμε τι είναι όντως σημαντικό και ουσιώδες στα πράγματα που κάνουμε κάθε μέρα.
Θυμάμαι, κάποια στιγμή, ο πατέρας με έπιασε και μου είπε «ό,τι βλέπεις γύρω σου, το σπίτι που μένουμε, ό,τι έχει μέσα, το απέκτησα δουλεύοντας σκληρά κάθε μέρα 9 με 5, ξύπναγα κάθε πρωί και πήγαινα στη δουλειά και αυτή η δουλειά είναι που μας έχει προσφέρει ό,τι βλέπεις γύρω σου.» Και μου λέει:
«Ντέιβιντ, ήταν απαίσια, μην το κάνεις ποτέ. Βρες κάποιον τρόπο για να μην χρειάζεται να έχεις μια κανονική δουλειά»
Και ακολούθησα τα σοφά του λόγια. Μου είπε «γίνε ακαδημαϊκός ή κάτι τέτοιο.»
Και συνειδητοποίησα πως υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων, που ολοένα και αυξάνεται με το πέρασμα του χρόνου, που η δουλειά τους είναι να σε κάνουν να νιώθεις ανεπαρκής και ανάξιος. Και κατάλαβα πως αυτό κάνει η κυβέρνηση, όλες αυτές οι νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις, που υποτίθεται πως βάζουν προϋποθέσεις για την ευημερία και την αποδοτικότητα, διατυπωμένες με ηθικολογικούς όρους, αλλά αυτό που πραγματικά προκαλούν είναι την δημιουργία μιας πολυάριθμης συνομοταξίας ανθρώπων, που σε επιβλέπουν και σε κάνουν να πιστεύεις πως δεν τα πηγαίνεις πολύ καλά στη ζωή. Και όλες αυτές οι γραφειοκρατίες λειτουργούν δημιουργώντας δουλειές και ουσιαστικά σου λένε πως η αξία βρίσκεται στην χαρτούρα και όχι σε κάτι που κάποιος όντως κάνει.
Ξεκινάει στο επίπεδο, που κάποιος επιβλέπει εάν χρησιμοποιείς όλα τα δωμάτια του σπιτιού σου σωστά, εάν φροντίζεις σωστά τα παιδιά σου και όλοι αυτοί οι έλεγχοι για πιθανή απάτη, άνθρωποι προσπαθούν να καταλάβουν εάν είσαι παντρεμένος.
Όποτε, οι χαμηλότερες τάξεις επιβλέπονται συνεχώς από έναν μεγάλο αριθμό ατόμων, που βρίσκεται εκεί μόνο και μόνο για να σε κάνει να νιώθεις άσχημα με τον εαυτό σου και να σου λέει πως δεν τα πας αρκετά καλά στη ζωή. Και ύστερα είναι η μεσαία τάξη, η κουλτούρα του ελέγχου, όλα αυτά, καταλήγεις να ξοδεύεις πιο πολύ χρόνο – το ξέρω απ’ τα πανεπιστήμια αυτό – για να αξιολογείς αυτό που κάνεις, από ότι για να το κάνεις. Και όσο πάει, ξοδεύεις όλο και περισσότερο χρόνο αξιολογώντας το και αυτό γίνεται με τη μορφή εγγράφων και χαρτούρας και όσο πάει η αξία υπολογίζεται όλο και περισσότερο σε χαρτούρα, και τα χρηματοοικονομικά είναι η επιτομή αυτού, είναι η ιδέα ότι ένα τιτλοποιημένο παράγωγο είναι ένα πολύ, πολύ, πολύ φαντεζί είδος χαρτούρας, που είναι η απόλυτη πηγή αξίας. Έτσι τα άτομα με την πιο περίτεχνη χαρτούρα είναι οι πιο πλούσιοι και βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας.
Ποια λοιπόν θα ήταν μια αριστερή θέση που θα ήταν αντιγραφειοκρατική; Και πρέπει να το καταλάβουμε αυτό, πιστεύω πως είναι προφανές, απλά απολύστε όλους αυτούς τους τύπους και δώστε σε όλους το ίδιο χρηματικό ποσό. Αυτό θα δουλέψει, θα μειώσει το μέγεθος της κυβέρνησης δραματικά, και όλοι αυτοί οι ενοχλητικοί άνθρωποι, που προσπαθούν να σε κάνουν να νιώσεις άσχημα για τον εαυτό σου, θα παίρνουν και αυτοί βασικό εισόδημα, και έτσι μπορούν να πάνε και να γίνουν ποιητές ή μουσικοί, να κάνουν κάτι χρήσιμο με τη ζωή τους και θα είναι και οι ίδιοι πιο χαρούμενοι, κανείς δεν θέλει πραγματικά να κάνει αυτό που κάνουν. Έτσι όλη αυτή η χαρτούρα θα καταρρεύσει.
Αυτό που φοβούνται πιο πολύ τα άτομα με εξουσία, είναι ένας λαός που έχει στοιχειώδη ασφάλεια και χρόνο. Αυτό πήγε να γίνει στα τέλη της δεκαετίας του 60 και δείτε τι έγινε, φρίκαραν. Μπορείς πραγματικά να το δεις αυτό, έχω μιλήσει με κόσμο που ανήκαν στις «δεξαμενές σκέψης» της άρχουσας τάξης εκείνη την εποχή, και μου είπαν ότι γίνονταν πολλές κουβέντες του τύπου «τι θα συμβεί όταν τα ρομπότ αντικαταστήσουν όλες τις δουλειές;». Ξέρεις, πιστεύαμε πως οι χίπηδες ήταν κακοί. Τι θα συμβεί όταν ολόκληρο το προλεταριάτο μετατραπεί σε χίπηδες; Θεέ μου! Θα μπορούσε να είναι καταστροφικό!
Ξέρεις, ο Μαρξ πάντα εξέφραζε κομουνιστικές ιδέες, την εργασιακή θεωρία της αξίας, από τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του, αλλά από ότι φαίνεται δεν σκέφτηκε μόνος του τίποτα από όλα αυτά. Όλα αυτά ήταν κουβέντες, που θα άκουγες εκείνη την εποχή σε καφετέριες, σε κύκλους της εργατικής τάξης, πήρε τις κουβέντες αυτές και σίγουρα τις εξέλιξε με έναν ιδιοφυή τρόπο, αλλά η εργασιακή θεωρία της υπεραξίας αποτελούσε μέρος της κοινής λογικής τον 19ο αιώνα.
Ακόμα και αν δεις τους «mainstream» πολιτικούς, ας πούμε έβλεπα ομιλίες του Αβραάμ Λίνκολν, όλοι αυτοί οι άνθρωποι αυτή την εποχή ακούγονται σαν Μαρξιστές. Όλοι μιλάνε για το πώς όλο το κεφάλαιο προέρχεται από την εργασία και η εργασία πρέπει να θεωρείται προτεραιότητα κλπ, κλπ.
Είχαν την αντίληψη πως η αξία βρίσκεται στην ανθρώπινη εργασία. Το πρόβλημα είναι πως επίσης εστίαζαν πολύ στην παραγωγή, πως τα εργοστάσια και η εργασία στα εργοστάσια θεωρούταν υπόδειγμα. Ήταν πολύ μάτσο, ξέρεις, άντρες να χτυπάνε πράγματα με σφυριά κλπ. Και αυτή η γραμμή παραγωγής ήταν η βασική εικόνα της εργασίας. Βέβαια η εργασία δεν είναι πάντα παραγωγική, εάν το σκεφτείς, ας πούμε, φτιάχνεις ένα ποτήρι μια φορά, αλλά το πλένεις χίλιες φορές.
Το μεγαλύτερο μέρος της εργασίας δεν είναι η παραγωγή, αλλά το να διατηρούμε τα παραγόμενα στην κατάσταση που βρίσκονται, να τα συντηρούμε, να τους προσφέρουμε ένα περιβάλλον που μπορούν να αναπτυχθούν, να φροντίζουμε για αυτά.
Αλλά έτσι το ερώτημα που τίθεται, είναι πώς επικυρώνεις την δουλειά κάποιου; Μπορούμε να γυρίσουμε πίσω στην πουριτανική αντίληψη, πως η δουλειά είναι πολύτιμη από μόνη της, εάν δεν δουλεύεις πολύ σκληρά για κάτι που δεν σου αρέσει, δεν είσαι πολύ καλός άνθρωπος, θεωρείσαι παράσιτο.
Και έτσι φτάνουμε στην παρούσα κατάσταση, που ο κόσμος θεωρεί πως η δουλειά του είναι πιο πολύτιμη, εάν δεν επωφελείται με κάποιον τρόπο από αυτή. Έτσι, ακόμα κι αν ξέρεις πως κάνεις καλό για τον κόσμο, με κάποιον τρόπο, πρέπει να πληρώνεσαι λιγότερο. Και όλοι πιστεύουν πως είναι εντάξει αυτό, ξέρεις, οι νοσοκόμες, οι δάσκαλοι πρέπει να πληρώνονται λιγότερο, αφού προσφέρουν στον κόσμο.
Πιστεύω, λοιπόν, πως πρέπει να επαναξιολογήσουμε σε μεγάλο βαθμό αυτά τα πράγματα, εάν θέλουμε να πάμε μπροστά. Πρέπει να ξεκινήσουμε να σκεφτόμαστε τι κάνει την δουλειά όντως πολύτιμη, που είναι το ότι πρόκειται για μια μορφή φροντίδας απέναντι σε άλλους ανθρώπους, ξέρεις, ωφελεί άλλους ανθρώπους με απτό τρόπο. Και κανένας δεν μπορεί να ορίσει πώς θα γίνει αυτό, πέραν από αυτούς που το κάνουν. Έτσι, πιστεύω πως, εάν σκοπεύουμε να πετύχουμε αυτή την νοητική επανάσταση, πρέπει να ξεπεράσουμε αυτή την αντίληψη των δημιουργών θέσεων εργασίας, γιατί ξέρεις, όλοι, δεξιοί και αριστεροί, συνεχώς ζητούν περισσότερες δουλειές και περισσότερη εργασία, καθώς ο μόνος τρόπος που θεωρούν πολύτιμους τους ανθρώπους, είναι εάν κάνουν κάτι που δεν τους αρέσει πολύ, ακόμα και εάν δεν υπάρχει ανάγκη γι’ αυτό που κάνουν.
Έχουμε εγκλωβιστεί σε μια νοητική παγίδα και πιστεύω πως μόνο οι ιδέες περί του βασικού εισοδήματος μπορούν να μας ωθήσουν στην επαναξιολόγηση του τι όντως έχει αξία σε αυτά που κάνουμε. □
Μετάφραση στα ελληνικά: Ορφέας Μουρκάκος – Μπαλάσκας
Υποτιτλισμός: Παύλος Χραμπάνης
Τα δικαιώματα του video ανήκουν στην Οργάνωση Basic Income UK, www.basicincome.org.uk. Δείτε περισσότερα για το βασικό εισόδημα στο κανάλι τους στο youtube: / @basicincomeuk
