Μια ακόμη χρονιά, έκτακτων φυσικών εκφράσεων και πολιτικών εκδηλώσεων, πέρασε. Χωρίς, εξαιτίας αυτής της παράδοξης συλλογικής, απαιτητικής περιόδου, ανάμεσα στα πολλά άλλα που απασχολούν τον δημόσιο διάλογο, την σκηνή όπου ξεχειλίζει το μείγμα των άστατων και των σημαντικών ερωτηματικών, των πονηρών και ύπουλων απαντήσεων, των περιεκτικών ή ανόητων σημειώσεων, των τακτικών ή άτακτων προτάσεων, να επιχειρηθεί η ολοκληρωμένη διατύπωση ενός οδηγού πολιτικής και τεχνικής δράσης για την έκταση που τώρα κατέχεται από την εταιρία εκμετάλλευσης της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης.
Το έδαφος του ανωφερούς οικοπέδου -πάντα ξεκινάμε από τη θάλασσα- έχει προ πολλού καλυφθεί. Ωστε να εξυπηρετήσει το σκοπό μιας δραστηριότητας βιομηχανικής κλίμακας που υποστηρίζεται πως ταιριάζει -σήμερα- στην πόλη της Θεσσαλονίκης συγκεντρώνοντας επιπρόσθετα κέρδη άσκοπης σημασίας από τους όμορους δήμους του πολεοδομικού συγκροτήματος. Οι εκθέσεις κάθε μεγέθους και σημασίας υποτίθεται πως λειτουργούν, πως ενεργοποιούνται, κάθε χρόνο, ώστε να συγκεντρώνεται και να εκτίθεται στην πόλη, σε κάθε πόλη, το απόσταγμα των επιτευγμάτων του κοινού μεριστού πολιτισμού στην τεχνολογία, την σκέψη, την οικονομία, την επιστήμη, την εκπαίδευση. Τίποτε, σε οποιαδήποτε, σε όλες αυτές τις περιοχές εκδήλωσης της ανθρωπίνης δραστηριότητας, δεν είναι πλέον άγνωστο, περιορισμένο από τις αποστάσεις ή τις εθνικές πολιτικές, ώστε να χρειάζεται να εκτεθεί έτσι, στην εποχή της απεριόριστης ψηφιακότητας. Η λειτουργία του οργανισμού δεν έχει πια κανένα νόημα και σκοπό. Όλα εκτίθενται και συμβαίνουν ακαριαία στο δίκτυο για τους έμπειρους, ώριμους και ώριμες αναγνώστες, τους νέους και τις νέες, δυνατούς ακολούθους και δημιουργούς των εξελίξεων.
[1] Σελίδα της διπλωματικής εργασίας των αρχιτεκτόνων Βλάχου-Τερζόπουλου στο τμήμα αρχιτεκτόνων μηχανικών του πανεπιστημίου Θεσσαλίας με την συλλογή των κτιρίων που ανήκουν πια στην ιστορία της τοπικής αρχιτεκτονικής της πόλης.
[2] Σελίδα της διπλωματικής εργασίας των αρχιτεκτόνων Βλάχου-Τερζόπουλου όπου προστίθεται η γενική διαμόρφωση του οικοπέδου της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης ως ουσιαστικό συμπλήρωμα του πράσινου διαδρόμου που ενώνει την ακτή με το περιαστικό δάσος.
[3] Munster-Βόρεια Γερμανία. Παρκο γύρω από μικρή λίμνη με εγκατεστημένα γλυπτά μεγάλων διαστάσεων. Το πάρκο συνδέεται με αποκλειστικούς ποδηλατοδρόμους με την κεντρική και περιφερειακές πλατείες της πόλης. Περιφερειακός διάδρομος οδοιπορίας διατρέχει όλη την περίμετρο της λίμνης.
Τι απομένει λοιπόν;
Απομένει η απόφαση και η πρόταση των πολιτών για την τύχη του εγκατεστημένου κτιριακού δυναμικού που ανήκει πλέον στην ιστορία της Αρχιτεκτονικής [1]. Απομένει η απόφαση για την απόξεση του στρώματος των υλικών που σκεπάζουν το έδαφος. Απομένει η πρόταση και η απόφαση, ήδη εκφρασμένη σωστά και ορισμένα, για την αποκατάσταση του πράσινου διαδρόμου, από την θάλασσα έως το περιαστικό δάσος της πόλης [2] που μαζί με την μεταβολή που πρόκειται να συμβεί, αργά ή γρήγορα, στα πολύ μεγάλα οικόπεδα των στρατοπέδων θα επιτρέψει στους κατοίκους των δήμων του πολεοδομικού συγκροτήματος την διέξοδο στις απολαύσεις της ζωής στις σκιές των συστάδων των δένδρων, τις απολαύσεις των δειλινών και της νύχτας, στα ανοίγματα ανάμεσα σε πυκνοφυτεμένες ζώνες καρποφόρων και οπωροφόρων δένδρων, τα γλέντια και τις συναντήσεις, το στοχασμό και το ενδιαφέρον για τον ορίζοντα που περιέχει την ενατένιση του Θερμαϊκού έως το θρυλικό βουνό Όλυμπος. Απομένει η υλοποίηση αυτής της ιδέας, γεννήτριας των ιδεών και των γεγονότων που θέλουμε να ακολουθήσουμε, να υπερασπίσουμε, πολίτες-ίτισες κάτοικοι της δικής μας πόλης που θα αρχίσει έτσι να προσεγγίζει την ισορροπία της, το μέτρο της συλλογικής ζωής, σε ησυχία και ευδαιμονία.
Απομένει, λοιπόν, η σωτήρια γνώμη και απόφαση για την εγκατάληψη της βίαιης συνθήκης που ήδη μισό αιώνα τώρα συντρίβει τις διαθέσεις μας. Την εγκατάληψη του πολιτισμού των ιδιωτικών οχημάτων και την υποδοχή του πολιτισμού των κοινόχρηστων δικτύων μετακίνησης, των δικτύων πεζοπορίας και εξερεύνησης των ποικιλιών των αστικών λεπτομερειών, των γειτονιών, των πλατειών, των συνοικιών. Η σωτήρια γνώμη για την διεκδίκηση της αισθητικής της υπέροχης, της υπερέχουσας υπαίθρου, εδώ, γύρω, μακρύτερα, εκεί όπου, εντέλει, αντέχουμε να περπατήσουμε, να βρεθούμε όσο επιθυμούμε, εκεί, σε εκείνο και όλα τα εκεί, που θέλουμε, ενθουσιασμένοι και εκθουσιασμένες, να καλλιεργήσουμε, να επιμεληθούμε, να συγκομίσουμε, να ποτίσουμε και να ποτιστούμε από τη χαρά της σχέση μας με το έδαφος [3].
[4] Παραλία-Θεσσαλονίκη. Το πάρκο στο ‘’δέσιμο’’ της παλιάς παραλίας με την επέκτασή της έως το κτίριο ‘’Μέγαρο Μουσικής’’. Η σύγχρονη διαμόρφωση του παράλιου μετώπου έγινε από τους αρχιτέκτονες Πρόδρομο Νικηφορίδη και Bernard Cuomo. Σημείο συνάντησης (‘’ραντεβού’’) και εκκίνησης περιπάτου σε κάθε στιγμή της ημέρας, σε κάθε εποχή.
[5] Οδός Βελλισαρίου-Θεσσαλονίκη. Δείγμα της επιθετικής οικοδόμησης της πόλης στη δεκαετία του ’70 με επιπόλαια ρύθμιση του οικοδομικού συντελεστή, ελάχιστα ιδιωτικά οχήματα, αλλά προδιαγραφές πεζοδρομίων (πλάτος) που πρόδιδαν την επερχομένη συμφόρηση των δρόμων-αποθηκών οχημάτων.
[7] Hamburg-Germany. Εναέρια εικόνα της πόλης όπου παρατηρείται η σχέση-σύνταξη ισορροπίας μεταξύ του κτισμένου περιβάλλοντος και των περιοχών έντονης φύτευσης (πάρκα, αλσύλια, οδοί)
Αλλά, ακόμη περισσότερο, απομένει η διεκδίκηση της σχέσης μας με τη θάλασσα [4], της σχέσης μας με τις εγγύς κορυφογραμμές, με τις ατελείωτες λεπτομέρειες θέας και διαμονής στα πλησιέστερα και μακρυνότερα οικοσυστήματα που η γενναία υπεράσπισή τους χρειάζεται την δυνατή και ασυμβίβαστη εγκατάλειψη του συστήματος πλαστών ιδεών που ρήμαξαν τις αστικές επικράτειες μεταβάλλοντας τις ζωές μας σε ζωές σε συγκέντρωση, τις σχέσεις μας σε σχέσεις σιωπής, υποχώρησης, εγκλεισμού [5].
Στο οικόπεδο της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης θα φυτεύσουμε το νέο δάσος μας, τα δένδρα, τα δικά μας δένδρα, σκοπεύοντας στο βέβαιο μέλλον τους, στις στιγμές εκείνες, πολύ αργότερα, αν τα καταφέρουμε, που θα συμφωνήσουμε να μαζευτούμε κάτω από τις φυλλωσιές τους, μαζεύοντας κάθε και όλες τις διηγήσεις για το φευγαλέο παρόν όπως εκφράστηκε σε εκείνο και κάθε χθεσινό απόγευμα βουλιαγμένο στην καλοκαιρινή ζέστη, στο χειμωνιάτικο πρωϊνό που η ομίχλη ανέβηκε από την ακτή και διασκορπίστηκε λίγο πριν τις κορυφογραμμές. Θα μαζευτούμε για να φυτεύσουμε στις ατελείωτες εκτάσεις λουλούδια, λαχανικά και βότανα, θα παραμείνουμε εκεί, υπερασπιστές των κήπων, των συστάδων των θάμνων καθώς χρειαζόμαστε τις μορφές τους αλλά και το ταίριασμά τους στις ειδική και γενική ισορροπία που συντηρούν και προστατεύουν [6].
Θα διεκδικήσουμε σθεναρά την εικόνα και την σύσταση της κατάφυτης πλαγιάς που αλλάζει, την αλλάζουμε, από εποχή σε εποχή. Το έδαφος της πλαγιάς, που χαμηλώνει προς την ακτή, που παραδόθηκε στην φροντίδα μας και παραδίδει, από εποχή σε εποχή, το αποτέλεσμα που επιθυμούμε και γιορτάζουμε με κάθε ευκαιρία. Θα διεκδικήσουμε την φυσική ισορροπία που χάσαμε [7], που αφήσαμε να χαθεί, μισό αιώνα πριν, οικοδομώντας γοργά ώστε να απαντήσουμε στην υποχρέωση της έκτακτης ανάγκης που, τώρα, εδώ, και εδώ, κρίνουμε πάλι και επιχειρούμε να διορθώσουμε. Διορθώνοντας, αφαιρώντας, ότι προστέθηκε άσκοπα, επιπόλαια, χωρίς να συνδεθεί με τον στοχασμό, την δημόσια συζήτηση, την ενδελεχή διερεύνηση της δυνατής σχέσης του με τις εκδηλώσεις της φύσης που εκφράζεται στο τοπικό οικοσύστημα και επηρεάζει τα συγγενή όμορά του καθορίζοντας τους δεσμούς τους.
[6] Tokyo-Hibiya Park. To πάρκο βρίσκεται στο κέντρο του δήμου Τόκιο. Περιβάλλεται από δεκάδες πολύ ψηλά κτίρια γραφείων. Τόπος στοχασμού και αναψυχής των υπαλλήλων αλλά και χιλιάδων πολιτών που απολαμβάνουν τις συναυλίες και τις γιορτές της ανθοφορίας των δένδρων, τις εκδηλώσεις του καιρού.
[8] οικοδομισμός. Οικεία εικόνα υπερβολικής δόμησης που συναντάμε και σήμερα σε περιοχές των πόλεων της χώρας.
Θα χρειαστεί να ξεπεράσουμε δημιουργικά, πολιτικά, τις παρασιτικές διεισδύσεις άσκοπου νοήματος που ήδη κατακλύζουν τον χειραγωγημένο δημόσιο διάλογο. Τα παράσιτα του οικονομισμού και του οικοδομισμού [8], των αιτιών και των βαριών συμπτωμάτων της σκόπιμης βεβαιωμένης στοχαστικής δηλητηρίασης που εντατικά σκορπίζεται στην σκέψη των πολιτών, αφαιρώντας κομμάτια ελευθερίας. Την δηλητηρίαση με την ιδέα του μοναδικού σκοπού, του γεμίσματος του οικοπέδου με άστατες λειτουργίες -ξενοδοχεία, κέντρα συνεδρίων- χωρίς σχέση με την οικολογία, την περιβαλλοντική ισορροπία, την σωστή συνομιλία με το έδαφος, τον καιρό, τις εποχές, τη δημόσια υγεία, τις θέες, την κορυφαία θέα προς τον Θερμαϊκό κόλπο, τις εκτεταμένες διαμονές ευδαιμόνων ανθρώπων σε κήπους και άλση [9]. Την ελευθερία. Που προσφέρεται και διαμορφώνει τον εαυτό καθώς συνδιαλέγεται και θαυμάζει, οδηγεί και απολαμβάνει τις εκδηλώσεις που χρειάζεται. Που διαμορφώνει σχέσεις και έλξεις, επιτυγχάνοντας συλλογικούς άθλους, μοιράζοντας χωρίς προυποθέσεις, αποτιμήσεις και συνέπειες κόστους, το χώρο και το χρόνο των απολαύσεων. Από την ακτή, τις εκβολές των ρεμάτων που πλέον διαθέτουν τις ποσότητες των νερών τους υπόγεια, έως την κορυφογραμμή του περιαστικού δάσους, από τις γειτονιές, τις πόλεις που ερμηνεύουν και συγκρατούν τα όριά τους με το δάσος, έως, γιατί όχι, το όρος Χορτιάτη. Από τις άκρες, τις ακτές του Θερμαϊκού έως την πόλη και τα περιαστικά λειβάδια, τις καλλιέργειες γύρω από τις λίμνες, στα ανατολικά. Από την βόρεια-δυτική πλευρά και το λιμάνι της πόλης, το δέλτα των ποταμών, έως την κοιλάδα της Ραιδεστού και το ορεινό τείχος στο νότο πριν τις παράλιες περιοχές των καλοκαιρινών διακοπών, τις περιοχές της ανεμελειάς και της ευτυχίας το καλοκαίρι. Γιαυτό, γιαυτές τις υποθέσεις και διαθέσεις μας, γιαυτές τις ιδέες και τις εντυπωσιακές εκδηλώσεις της φαντασίας μας [10], χρειάζεται να συμφωνήσουμε, να καλλιεργήσουμε με φωνές, χαρές και τραγούδια, τον τόπο μας ξανά, αφαιρώντας, επειδή μάθαμε πια, όλα όσα δεν χρειαζόμαστε. Τα ζιζάνια των σκέψεών μας.
[9] Queens-New York. Εσωτερικός κήπος οικοδομικού τετραγώνου με ευρύχωρες αυλές, φυτεύσεις και διαμορφώσεις για την ζωή στο ύπαιθρο (γιορτές, γεύματα, ύπνος, συναντήσεις)
[10] Tokyo-Sumida Park. Ολοκληρωμένη αισθητική οργάνωση περιφερειακού μονοπατιού στον κήπο. Πλήθος καθιστικών, απομονωμένων ή σε συστάδες, στις σκιές ή τα ξέφωτα, προσφέρει ευκαιρίες μακράς διαμονής υψηλής στοχαστικής διάθεσης