Στυλίδης ΙορδάνηςΗ παγκόσμια συζήτηση για την ενέργεια επιταχύνθηκε δραματικά εξαιτίας της σύγκρουσης στην χώρα ΟΥΚΡΑΝΙΑ.
Το περιοδικό ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ προχώρησε στην έκδοση ειδικού τεύχους με κείμενα ανάλυσης και διευκρίνησης των συστατικών μεταβλητών που καθορίζουν τις πολιτικές είτε επιμέρους διοικητικών περιοχών (κράτη) είτε διευρυμένων συστάδων κρατών (Ευρωπαϊκή Ένωση) που εξαρτώνται από, παράγουν και ελέγχουν τα φυσικά αποθέματα ενέργειας άρα ασκούν ή επηρεάζουν άμεσα την πολιτική συμπεριφορά κρατικών διοικήσεων. Χρειάζεται, λοιπόν, να διευκρινιστούν με σαφήνεια και ακρίβεια οι περισσότερες, αν όχι όλες, οι πτυχές του ζητήματος αυτού σε αναγνώστες και αναγνώστριες που πρέπει, αμέσως μετά να καθορίσουν την πολιτική στάση τους αναμεταδίδοντας, διασπείροντας ακριβώς το περιεχόμενο, συμμετέχοντας σε περιορισμένες ή διευρυμένες συζητήσεις κατεύθυνσης και επιρροής των εγχώριων πολιτικών αλλά και των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Με την λέξη-έννοια ενέργεια σηματοδοτούμε μια ποικιλία συνδυασμένων σχέσεων τροφοδοσίας-ροής των ανθρωπίνων όντων με το περιβάλλον τους.
Η τροφή
είναι συγκέντρωση χημικής ενέργειας που συντηρεί την σωστή λειτουργία του σώματος. Για αυτό η δέσμευσή μας στην προσοχή, την έρευνα και την κριτική της υγιεινής μεταχείρισης κάθε είδους τρόφιμου υλικού είτε κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας, της συγκομιδής ή μεταφοράς του (φυτά), είτε κατά τη διάρκεια της αλίευσης, της εκτροφής, της θανάτωσης και της διανομής του (ζώα), κατά τη διάρκεια της μεταποίησής του σε βιοτεχνικές-βιομηχανικές εγκαταστάσεις αλλά και της συντήρησής του, είναι και χρειάζεται να είναι συνεχής και αυστηρή.
Η ηλεκτρική ενέργεια
είναι το ουσιαστικό υπόβαθρο, είδος και τρόπος του σύγχρονου πολιτισμού μας. Η θέρμανση και η ψύξη, το ζεστό νερό αλλά και ο έλεγχος της φυσικής σύστασής του όταν διανέμεται σε μεγάλους πληθυσμούς συγκεντρωμένους σε περιορισμένο χώρο (πόλεις, συστάδες πόλεων) με άμεση εξάρτηση από ορισμένες σε εγγύτητα και παροχή φυσικές πηγές, επιτυγχάνεται ή αποτυγχάνει –καταρρέει- εξαιτίας της ύπαρξης επαρκούς ηλεκτρικής ενέργειας. Κάθε ελάχιστη οικονομική μονάδα –ένα νοικοκυριό- αλλά και εκατομμύρια συγκεντρωμένες παρόμοιες μονάδες σε χώρο και χρόνο εξαρτώνται άμεσα –σε ακαριαία εξάρτηση- από την απρόσκοπτη ροή ενέργειας. Οι επικοινωνίες (συγκοινωνίες, μεταφορές, δίκτυο) και η ολοκληρωμένη πλανητική ψηφιακή διασύνδεση –internet of things- το σύγχρονο τεχνολογικό υπόβαθρο του παραδείγματος πολιτισμού που ελέγχουμε και χειριζόμαστε υπάρχουν –συμβαίνουν, εξελίσσονται και διαμορφώνονται- επειδή υπάρχει άφθονη διαθέσιμη ανά πάσα στιγμή ροή ενέργειας.
Τα ορυκτά καύσιμα
(άνθρακας) τροφοδότησαν την βιομηχανική επανάσταση ανασυντάσσοντας οριστικά και αποκλειστικά τον τύπο του τεχνικού πολιτισμού που στην εξέλιξή του συνέβαλε δραστικά η ανακάλυψη και χρήση νέων ορυκτών καυσίμων υλικών (πετρέλαιο) και η συναρπαστική τεχνολογική επινόηση του κινητήρα εσωτερικής καύσης.
Η ιστορική πορεία κάθε διοικητικής περιοχής στην χρήση καυσίμων ορυκτών υλών ήταν διαφορετική. Κάθε ποσότητα καύσιμης ύλης που βρισκόταν στην φυσική επικράτεια χώρας συνιστούσε την πρώτη βάση παραγωγής ενέργειας δηλαδή την βάση του παραγωγικού βιομηχανικού υποβάθρου της. Στο Ηνωμένο Βασίλειο ο άνθρακας συνετέλεσε στην πρώιμη βιομηχανική έκρηξη όπως, στη συνέχεια, και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής ηπείρου. Στην χώρα μας ο λιγνίτης καθόρισε τόσο την βαθμιαία βιομηχανική εξέλιξη όσο και την άνοδο του πολιτισμικού τρόπου, την νέα τυπολογία της ζωής (ηλεκτροφωτισμός). Στην χώρα Ιαπωνία η απουσία ορυκτών καυσίμων περιόρισε την βιομηχανική παραγωγική δυναμικήs αρκετά και, μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο, παρά το αγριότατο πλήγμα του αναίτιου πυρηνικού βομβαρδισμού, επιλέχτηκε η πυρηνική ενέργεια ως ζωτική πηγή παραγωγής ενέργειας στο σύνολο της έκτασής της.
Η πυρηνική ενέργεια
επιλέχτηκε και χαρακτήρισε την βιομηχανική πρόοδο προηγμένων χωρών τόσο στην Ευρωπαϊκή ήπειρο (Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο) όσο και στην Ασία (Ρωσία, Κίνα, Ιαπωνία, νότια Κορέα) και την Αμερικανική Ήπειρο (Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Καναδάς). Οι πρώιμες τεχνολογίες ασφάλειας και ασφάλισης από πυρηνικά ατυχήματα κάθε είδους αλλά και το έντονο αντι-πυρηνικό κίνημα στην Ευρώπη έθεσαν σε ισχυρή πολιτική κριτική αυτή την τεχνολογική επιλογή έως ότου η κολοσσιαία καταστροφή του εργοστασίου στο Chernobyl υποχρέωσε την ισχυρότερη χώρα της ηπείρου, την Γερμανία, να εγκαταλείψει αυτήν την μορφή παραγωγής ενέργειας. Επιλέγοντας βαθμιαία την δέσμευσή της σε νέες τεχνολογίες παραγωγής Ανανεώσιμων πηγών (υδροηλεκτρική, αιολική, ηλιακή) αλλά και το φυσικό αέριο που μπορούσε να προμηθευτεί από την χώρα Ρωσία.
Το φυσικό αέριο και οι Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
(υδροηλεκτρική, αιολική, ηλιακή) βρίσκονται στην αρχή του 21ου αιώνα στην αιχμή της τεχνολογικής-πολιτικής ανακατεύθυνσης των πολιτικών εφοδιασμού, παραγωγής και διανομής ενέργειας σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Ταυτόχρονα με παράλληλες πολιτικές που ενεργοποιούνται από την γενική έκρηξη της έρευνας σε νέα υλικά και ειδικές τεχνολογίες εφαρμογών στον κατασκευαστικό-βιομηχανικό τομέα.
Οι Αντιδραστήρες Θερμοπυρηνικής Σύντηξης και οι Μηχανές Υδρογόνου
(αντιδραστήρες ΙΤΕR* και TOKAMAK*) πρόκειται να αλλάξουν το ενεργειακό αλλά και το πολιτικό υπόβαθρο του πλανήτη επειδή η ενέργεια που θα παρέχουν θα είναι ανεξάντλητη χωρίς καμία περιβαλλοντική επιβάρυνση. Σήμερα κατασκευάζεται ένας γιγάντιος κινητήρας στην Γαλλία από μια ομάδα χωρών (Ευρωπαϊκή Ένωση, Κίνα, Ινδία, Ρωσία, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και νότια Κορέα) με σκοπό να δοκιμαστεί το 2025. Πειραματικοί κινητήρες τύπου ΤΟΚΑΜΑΚ έχουν ήδη δοκιμαστεί στο Ινστιτούτο Φυσικής πλάσματος Max Plank (Ventelstein 7X), στην χώρα Γερμανία και στο Ινστιτούτο Φυσικής Πλάσματος της Κινεζικής Ακαδημίας επιστημών (HL-2M). Ο κινεζικός κινητήρας ‘’τεχνητός ήλιος’’ ανέπτυξε τις απαραίτητες θερμοκρασίες θέτοντας ακριβώς τις επιστημονικές και πειραματικές βάσεις για την μελλοντική εμπορική χρήση.
Οι κινητήρες υδρογόνου και οι ηλεκτρολυτικές κυψέλες παραγωγής υδρογόνου συνδεδεμένες με ανεμογεννήτριες κατασκευάζονται ήδη και πρόκειται να αλλάξουν ραγδαία το ενεργειακό, πολιτικό και τεχνολογικό υπόβαθρο του παγκόσμιου πολιτισμού γεφυρώνοντας το κενό καθαρής ενέργειας μέχρι την ενεργοποίηση των αντιδραστήρων θερμοπυρηνικής σύντηξης. Οι ανεμογεννήτριες παράγουν την ενέργεια για την ηλεκτρόλυση του νερού, το υδρογόνο αποθηκεύεται στο σημείο (τοπικά) παραγωγής του αποδίδοντας με την καύση του ηλεκτρική ενέργεια για υβριδικά οχήματα μπαταρίας-υδρογόνου.
Κυρίαρχο ζήτημα πολιτικής ισορροπίας
στο εσωτερικό των χωρών ή στις σχέσεις μεταξύ διασυνδεδεμένων τεχνολογικά, εμπορικά και πολιτικά-πολιτισμικά χωρών είναι η ύπαρξη χωρικά ορισμένων και σε αφθονία ενεργειακών πηγών. Μαζί με την πολιτική σχέση-κρίση για το είδος και τον τρόπο παραγωγής, τον έλεγχο και την τιμολόγηση της ενέργειας. Σε χώρες που η ισχύς των φυσικών ροών (αέρας, ήλιος, βροχοπτώσεις, ταμιευτήρες, φράγματα) είναι ισχυρή παρατηρείται η γενική στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με εφεδρεία εφοδιασμού οποιαδήποτε προηγούμενη πηγή παραγωγής βρίσκεται στον χώρο τους. Ας σημειωθεί εδώ πως οι τεχνολογίες των εργοστασίων καύσης ορυκτών καυσίμων (λιγνίτης, άνθρακας) έχουν προοδεύσει εξαιρετικά ώστε να είναι δυνατή η κατασκευή νέων μονάδων με ελάχιστο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Εξαιτίας της παρούσας σύγκρουσης στην χώρα ΟΥΚΡΑΝΙΑ μαρτυρούμε πλέον τον ανταγωνισμό δυνάμεων εξόρυξης και διάθεσης φυσικού αερίου (Ηνωμένες Πολιτείες, Ρωσία, Κατάρ, Ομάν, Αζερμπαϊτζάν, Καζακστάν) και την εξάρτηση από αυτές τις πηγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως συστάδας, όμως, κρατών με ανεξάρτητες οικονομίες αγοράς-διάθεσης-τιμολόγησης ενέργειας. Με αποτέλεσμα την τυχοδιωκτική ανεμπόδιστη κερδοσκοπία τόσο στα καύσιμα (αέριο, πετρέλαιο, βενζίνη) όσο και στις πρώτες ύλες διατροφής (αλεύρι, έλαια).
Η δημοκρατική υπεράσπιση του δικαιώματος
των πολιτών στη χώρα μας αλλά και σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση για δωρεάν ή πολύ φτηνή ενέργεια χωρίς καμία επιβάρυνση φόρων καμία εξάρτηση της τιμολόγησής της είτε από ιδιωτικές εταιρίες (επιστρέφοντας, δηλαδή, σε Ευρωπαϊκό μονοπώλιο τιμών/ποσοτήτων) είτε από παράνομα υπερεθνικά χρηματιστήρια καθορισμού χονδρικής τιμής ή στρατηγικής αγορών που δεν ελέγχονται άμεσα από θεσμικούς παρατηρητές και κανόνες, πρέπει να σταματήσει αμέσως. Η εξάρτηση-αλληλεξάρτηση της χώρας μας αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης από εξωτερικές ροές ενέργειας, το αμερικανικό, δηλαδή, σχιστολιθικό υγροποιημένο αέριο αλλά και τα νέα πυρηνικά εργοστάσια (Βουλγαρία, Τουρκία) πρέπει να εξουδετερωθεί. Φαίνεται, όσο αντιφατικό και αν είναι, πως η επένδυση σε εργοστάσια λιγνίτη με ελάχιστο περιβαλλοντικό αποτύπωμα (όπως μας εξηγήθηκε στην επίσκεψή μας στο εργοστάσιο ΚΟΖΑΝΗ5) είναι αναγκαία νέα υποδομή σταθερής ροής-ισχύος ενέργειας μαζί με την ταχεία κάλυψη της ενεργειακής ζήτησης από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μεγάλης, μεσαίας, μικρής κλίμακας (ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά συστήματα σε δώματα, συστάδες ενεργειακών κοινοτήτων, ανάπτυξη γεωθερμίας, νέα οικοδομικά υλικά-μονώσεις) είναι πολιτική που θα επιτρέψει τόσο την ενεργειακή απεξάρτηση της χώρας από εξωγενείς ανεξέλεγκτους προμηθευτές ενέργειας όσο και την ολοκληρωμένη –εντέλει- αυτονόμησή της.
