ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ της Σύνταξης
Αν υπάρχει μια φράση που μπορεί να περιγράψει αυτό που συνέβη στη Δαδιά και τον Έβρο συνολικά είναι ότι όταν ξεχνάς την ιστορία και το τι σε διδάσκει, είσαι καταδικασμένος να την ξαναζήσεις. 2007: Πελοπόννησος, 2018: Μάτι, 2021: Β. Εύβοια, 2023: Έβρος.
Μετά από τόσες πυρκαγιές είμαστε ακόμη ανεπίδεκτοι μαθήσεως
Δεν μάθαμε ότι η χαζοχαρούμενη εικόνα του «ατέλειωτου πράσινου που σκεπάζει τα βουνά» μπορεί να εξελιχθεί σε λεωφόρο της κόλασης αν δεν διαχειριζόμαστε σωστά τα δάση και τα δασικά τοπία.
Δεν μάθαμε ότι οι δασικές πυρκαγιές αντιμετωπίζονται στο έδαφος, πίσω και πλάι από τη φωτιά από δασοπυροσβέστες που τους καθοδηγούν οι τοπικοί δασοφύλακες, τους οποίους συντονίζουν οι τοπικοί δασικοί με τη βοήθεια των τοπικών αρχών και των ανθρώπων που ξέρουν καλύτερα την ύπαιθρο: υλοτόμοι, κτηνοτρόφοι, ρετσινάδες, μελισσοκόμοι.
Δεν μάθαμε ότι τα εναέρια μέσα καθίστανται άχρηστα αν εκεί που κρυώνει η φωτιά δεν ακολουθούν οι δασοπυροσβέστες.
Δεν μάθαμε ότι με τα δάση να φτάνουν στις αυλές των σπιτιών μπορεί να πωλούνται ωραίες εικόνες διακοπών στη Σουηδία, αλλά στη Μεσόγειο τα δάση ενίοτε καίγονται και οι οικισμοί χρειάζονται την σοφή, παραδοσιακή αγροτική και αγροδασική ζώνη γύρω τους ώστε να μην καίγονται κι αυτά μαζί.
Δεν μάθαμε από τους παλιούς, ότι στη φωτιά τα χωριά σώζονται μόνο αν σε αυτά ζουν αγρότες, κτηνοτρόφοι, υλοτόμοι, μπουλντοζιέρηδες που ξέρουν να παλέψουν τη φωτιά αποτελεσματικά με τις φαγάνες, τους προωθητές, τα φτυάρια, τα αλυσοπρίονα και τα τρακτέρ κι ας μην έχουν drones. Οι τουρίστες και οι γιάπηδες που «βρήκαν την ηρεμία στη φύση», κατά πάσα πιθανότητα δεν ξέρουν να σβήνουν φωτιές.
Δεν μάθαμε να ακούμε τους επιστήμονες που έχουν διαβάσει τα παθήματα των Αμερικανών (βλ. φωτιά στο Yellowstone, 1988) από την πλήρη απουσία της διαχείρισης των δασών και φώναζαν για την ανάγκη διαχείρισης των πυρκαγιών με βάση τα ειδικά γνωρίσματα της κάθε τύπου βλάστησης, την ανάγκη στήριξης της εκτατικής κτηνοτροφίας και μέσα σε δάση, την ανάγκη διατήρησης των δασολιβαδικών τοπίων που επιπρόσθετα διατηρούν και τη βιοποικιλότητα.
Κάνουμε πως δεν καταλαβαίνουμε ότι προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή δεν είναι να φτιάχνεις υπουργεία με ωραία γραφεία, να μοιράζεις παχυλούς μισθούς, να φοράς φανταχτερά μπουφάν και να αγοράζεις drones. Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή είναι η άμεση στήριξη όλων όσων θα δουλέψουν στην ύπαιθρο για να κάνουν τα δάση και τα δασικά τοπία πιο ανθεκτικά στις πυρκαγιές και στις υπόλοιπες διαταραχές. Να βελτιώσεις το επίπεδο ζωής στις ακριτικές περιοχές στηρίζοντας την εκπαίδευση και την υγεία, να εξηγήσεις στους νέους ότι οι σύγχρονοι κτηνοτρόφοι δεν είναι σαν τον Τραμπάκουλα και να τους δείξεις με πράξεις ότι στηρίζεις την πρωτογενή παραγωγή.
Δεν μάθαμε τον απλό κανόνα, ότι αν για το ίδιο πρόβλημα εφαρμόζεις την ίδια λύση θα πάρεις το ίδιο αποτέλεσμα. Πιο πολλές καμένες εκτάσεις, ίδιο δόγμα καταστολής, πιο πολλά μέσα, και του χρόνου περισσότερα. Και νέες επιτελικές δομές και θέσεις. Και ξανά τα ίδια την επόμενη χρονιά με ακόμα μεγαλύτερες επιπτώσεις από τις πυρκαγιές.
Μάθαμε όμως και μερικά κόλπα…
Μάθαμε να κρύβουμε κάτω από χαλί των ΜΜΕ την είδηση, μάθαμε να μη ρωτάμε τους ειδικούς, αλλά τους υπεύθυνους πολιτικής προστασίας. Χωρίς να αναρωτιέται ποτέ κανένας από τους διάσημους Έλληνες «δημοσιογράφους» αν αυτοί έχουν τις απαραίτητες γνώσεις και εμπειρία, αν οι υπηρεσίες τους πράγματι υπάρχουν και αν είναι σωστά στελεχωμένες. Μας φαίνεται φυσιολογικό να ανακοινώνει την έκταση των καμένων εκτάσεων ο κάθε απίθανος υπουργός πολιτικής προστασίας ή το meteo (που καλά κάνει ως ανεξάρτητος επιστημονικός φορέας) και όχι η καθ’ ύλην αρμόδια Δασική Υπηρεσία.
Οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες μάθανε γρήγορα πώς να ξυρίζουν δάση και ρέματα με απευθείας αναθέσεις επικαλούμενοι ανάγκες πολιτικής προστασίας χωρίς μελέτες και χωρίς επαλήθευση. Το ΤΑΙΠΕΔ να δίνει τριπλάσια αμοιβή στο στρέμμα στις δράσεις διαχείρισης της βιομάζας από τα τιμολόγια της Δασικής Υπηρεσίας και συχνά οι εργολάβοι να μην παίρνουν τους ντόπιους πιστοποιημένους δασεργάτες, αλλά τυχαίους με το ελάχιστο μεροκάματο. Μάθαμε επίσης να κατηγορούμε τους ταλαίπωρους μετανάστες για τις φωτιές και όχι αυτούς που μόλις σβήσουν οι φλόγες δίνουν εντολή αποχώρησης και δεν φυλάνε τη φωτιά.
Η φωτιά στον Έβρο είναι κομβικό σημείο την ιστορία των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα
Υπάρχει πλέον το προ Αυγούστου 2023 και το μετά. Η φωτιά της Δαδιάς έκαψε με την τραχύτητα και το εύρος που μόνο η φύση μπορεί, όλα τα επίσημα αφηγήματα. Ικανότητα και ετοιμότητα δασοπυρόσβεσης, τα «θεϊκά» ιπτάμενα μέσα, τις πομφόλυγες περί πολιτικής προστασίας, τα βαρύγδουπα περί αποτελεσματικού κεντρικού σχεδιασμού προστασίας της φύσης. Λαμπάδιασαν στην Γκίμπραινα και έγιναν παρανάλωμα μπροστά στο εκκενωμένο Νοσοκομείο της Αλεξανδρούπολης. Ακόμα και η προτεραιότητα στον άνθρωπο, που χρησιμοποιήθηκε τόσο ξεδιάντροπα δεν πείθει πια κανέναν. Εκτός αν θεωρούμε ότι κάνουν καλό στην υγεία ο εμπλουτισμένος με στάχτες ατμοσφαιρικός αέρας, οι σφιγμένες καρδιές και η απελπισία της απώλειας του ζωντανού τοπίου που έχουν επιλέξει να παραμένουν οι Εβρίτες. Και φυσικά δεν ξεχνάμε και τους μετανάστες που χάθηκαν τόσο τραγικά.
Να διεκδικήσουμε το μέλλον
Θα πρέπει νηφάλια, σταδιακά και μεθοδικά, χωρίς ρεβανσισμούς η δασοπυρόσβεση να επιστρέψει σε μια αναδιοργανωμένη Δασική Υπηρεσία. Μια Δασική Υπηρεσία που θα ασχολείται με την ανθεκτικότητα των δασικών τοπίων στις πυρκαγιές με την παραγωγή ξυλείας, την εκτατική κτηνοτροφία, τη μελισσοκομία και όλα τα άλλα δασικά προϊόντα και θα στηρίζει τους ανθρώπους που ασχολούνται με αυτά. Που θα διαχειρίζεται δάση και δασικές εκτάσεις, δασολιβαδικά τοπία και την παρόχθια και παραποτάμια βλάστηση με επιστημονική αρτιότητα και διαφάνεια στις αποφάσεις.
“η πυρκαγιά στον Έβρο απέδειξε ότι το μοντέλο δασοπυρόσβεσης χρεοκόπησε οριστικά και αμετάκλητα και ότι ο φορέας του δεν μαθαίνει.”
Ως ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ εκφράζουμε τη βαθιά οδύνη μας για τις απώλειες ανθρώπινων ζωών. Είμαστε ιδιαίτερα ανήσυχοι για τις επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και αντιλαμβανόμαστε τη θλίψη που προκαλεί η απώλεια του οικείου χώρου με τις μνήμες και την ιστορία που πάντα κουβαλά. Θα συνεχίσουμε να φέρνουμε στη δημοσιότητα, με όσες δυνάμεις και μέσα έχουμε, τα ευρήματα της επιστήμης, να αναλογιζόμαστε την ιστορία και να στηρίζουμε εκείνες τις πολιτικές που κρατούν τους ανθρώπους χαρούμενους στον τόπο τους μαζί με τη φύση. □
Θεσσαλονίκη, 4 Σεπτεμβρίου 2023
